Imię: Zalman Nazwisko: Friedrich (5)

(1)

działacz Bundu o "aryjskim wyglądzie", wysłany przez organizację, by zbadał przeznaczenie transportów podczas wielkiej akcji, z pomocą polskiego kolejarza-socjalisty dotarł do Sokołowa i odkrył bocznicę do Treblinki, rozmawiał z miejscową ludnością...

(2)

pochodził z rodziny chasydzkiej, ukończył szkołę CISzO, aktywista Bundu. Uczestnik kampanii wrześniowej, więziony w obozie jenieckim w Konigsberg. W getcie warszawskim prowadził działalność podziemną. W czasie pierwszej akcji wysiedleńczej wysłany przez organizację do Treblinki by przekonać się, jaki jest los deportowanych. Na podstawie jego relacji podziemne gazety żydowskie przedstawiły wstrząsające fakty o Treblince. W czasie powstania był łącznikiem między grupami bojowymi a sztabem ŻOB, kontaktował się również ze stroną aryjską. 30 kwietnia 43 wysłany wraz z K. Ratajzerem przez dowództwo ŻOB na aryjską stronę. Tam organizowali ewakuację bojowców z getta. 10 maja, razem z powstańcami, którzy wyszli kanałami Frydrych dotarł do Łomianek. Kilka dni później wraz z grupą bojowców został zamordowany przez Niemców we wsi Płudy. Żona Cila, zginęła w Majdanku, a córeczka przeżyła wojnę w klasztorze pod Krakowem.

(3)

Z ,,Bundu". Pracował w warsztacie ślusarskim, który był jego,, meliną". R. Aurbach, gdy przechodziła na aryjską stronę dostała jego nr telefonu od Wintera, który prosił ją o znalezienie miejsca, po stronie aryjskiej, dla jego dzieci. Wiadomość o tym należało przekazać ,,Zygmuntowi".
Bywał w mieszkaniu Eugenii Wąsowskiej przy ul. Żurawiej 24/4, w którym odbywały się spotkania członków Stronnictwa Demokratycznego, działał tam też główny sekretariat Rady Pomocy Żydom, CK Bund i KK.

(4)

5-12-42 r. był na cmentarzu podczas katolickiego pogrzebu Giny Klepfisz. Po aryjskiej stronie żył czas dłuższy, zdążył wyrobić sobie znajomości. Był zameldowany przy polskiej rodzinie. Rodzina Polaków pomogła też jego żonie. 5-letnia córka Elsa była ukrywana w kościele pod Krakowem. Zimą 42/43 prześladują go szmalcownicy. Aby im uciec, postanawia ukryć się na jakiś czas... w getcie. Jest pierwszą osobą, która przynosi do getta wiadomości o tym co się dzieje w Treblince. 30-04-43 wychodzi z getta podziemnym przejściem. 13-05-43 bierze udział w spotkaniu na Starynkiewicza, próbując umieścić ocalałych bojowców w oddziale Nosowskiego z AL. Ciężarówką zakupioną specjalnie w tym celu przywozi do Płud pod Warszawą czwórkę przyjaciół: Jurka, Luśka i Gutę Błonesów oraz Fajgę Goldstein. Chłop, który zaoferował im kryjówkę, zdradza. Wszyscy giną. Zygmunta aresztują polscy policjanci po zanlezieniu przy nim pistoletu.

(5)

Członek BUNDu. Brał udział w powstaniu w getcie w-skim.Już w pierwszych dniach I akcji spenetrował wieś Treblinka, nawiązał kontakt z polskimi kolejarzami i przyniósł do getta pewne wiadomości że ,,Treblinka znaczy śmierć". Brał udział w kampanii wrześniowej w szeregach wojska polskiego. Gdy getto płonęło przeszedł kanałami na aryjską stronę. Pomagał w przedostaniu się kanałami wielu żydowskim powstańcom. Zginął z grupą bojowników niedaleko Warszawy

(4)

Wielokrotnie łapali go szmalcownicy. Udawało mu się wywinąć. Był aktywnym przywódcą podziemia. Wysoki, ruchliwy, z żywymi, błękitnymi oczyma. Doskonały kierowca. Oddał życie próbując ratować kolegów.

(3)

Relacja Eugenii Wąsowskiej-Leszczyńskiej w książce "Ten jest z ojczyzny mojej", s. 110-112.

(1) 195, (3) s.64, (4) 104,106,107,130,146,185,197, 198-199, (5) str.230Zelan