Dzielna [Pawiak] Z Warszawy

  • NIE
  • Z Warszawy
  • Wola
  • Dzielna [Pawiak]
  • 24/28
  • więzienie Pawiak
  • inna
  • powstanie w getcie, powstanie warszawskie, w getcie, wysiedlenie
  • działania Niemców
  • antysemityzm, atmosfera
  • Teren między ulicami: Dzielną, Smoczą, Pawią i Więzienną. Główny budynek więzienia miał 3 pietra, ok. 200 m długości i 75 m szerokości. Plac był otoczony wysokimi murami. Okna budynku były małe, zakratowane. Tylko budynek centralny miał duże okna. Administracja mieściła się na parterze. Na drugim piętrze były dwie duże sale zamienione przez Niemców na cele dla rzemieślników żydowskich. Na trzecim piętrze znajdowała się kaplica i synagoga. Kiedy z Pawiaka szły duże transporty ludzi wysyłanych do obozów koncentracyjnych, kaplica pełniła rolę pokoju przesłuchań. Młodzi więźniowie byli wysyłani do karnych obozów pracy lub do Niemiec. Ci, którzy mieli mniej szczęścia jechali do obozów koncentracyjnych. Każdego tygodnia kilkaset osób. Co trzy miesiące więzienie było czyszczone, robiono miejsce dla następnych osób. Transporty nie obejmowały kryminalistów i rzemieślników zatrudnionych w warsztatach. Przez kilka lat przebywali na Pawiaku m.in. trzej polscy lekarze (do 1944 r.).
    Kierownikiem więzienia był młody Prusak o imieniu (?) Pietsch. Rzadko bywał w więzieniu. Miał (kolejno) dwóch zastępców: Burkla, a od sierpnia 1943 r. Forsta.
    W więzieniu przebywali Polacy, Żydzi, Cyganie.
    Strażnicy zmieniali się codziennie w południe. Służbę pełniło jednocześnie 18-tu ludzi: sześciu Niemców i dwunastu Ukraińców.

  • Po wojnie został utworzony prywatny zbiór dokumentów dotyczących Pawiaka. Utworzył go Bronisław Anlen, żydowski dentysta z Warszawy, więzień od listopada 1943 r.