Imię: Emilia Nazwisko: Wędrowska
- NIE
- Kobieta
- Emilia
- Wędrowska
- Złotowska
- Emilia Zakrzewska
- 1931-04-20
- Łódź
- Tak
- Spoza Warszawy
- Łódź
- Warszawa Leszno 27; Częstochowa; Michalin; Milanówek; Józefów; ul. Pańska; Świdry Wielkie
- Żyd
- w mieszkaniu
- brak
- rozpoznanie
-
Urodziła się w zasymilowanej rodzinie, w której nie było tradycji żydowskich. Ojciec, Dawid Złotowski był buchalterem, a od 1933 r. pracował w dużej przędzalni swojego najstarszego brata. Matka, Helena (Chama) z domu Wajsfeld nie pracowała. Emilia dużo chorowała w dzieciństwie, przed wojną skończyła 1 klasę szkoły. Na początku 1940 r. wyjechała z rodzicami do Warszawy. W Warszawie znalazła się też prawie cała rodzina rodziców. Zamieszkali w trzypokojowym mieszkaniu na Lesznie, razem z dwiema innymi rodzinami. Miała w domu prywatne lekcje, chodziła na zajęcia z baletu. Rodzice organizowali życie towarzyskie wśród sąsiadów, założyli klub karciany w jednym z pokoi mieszkania. Brat matki wyjechał z Łodzi do Częstochowy i zawiadamiał rodzinę, że tam się żyje łatwiej i taniej. Wyjechali do Częstochowy, też znaleźli się w getcie. Emilia nadal się uczyła i bawiła. Kiedy zaczęła się likwidacja getta, postanowili się ratować, a przede wszystkim dziecko. Po Emilię i jej matkę przyjechała Stefania Porada, przedwojenna służąca najmłodszego brata ojca. Getto już było zamknięte, ale jeden z domów getta w połowie stał po stronie aryjskiej. Mieszkający w nim policjant polski, wybił dziurę w ścianie i, za opłatą, przepuszczał na stronę aryjską. Emilia miała wyjść z matką, a ojciec za tydzień. Stefania jednak nie przywiozła aryjskich dokumentów dla matki, a krążyły słuchy, że na stacji Niemcy sprawdzają dokumenty. Matka postanowiła zostać, żeby nie narażać córki i Stefy. Emilia zamieszkała w Michalinie u stryjka Pawła Złotowskiego, który mieszkał w drewnianym domku ze swoim synkiem Mirkiem i Stefą Poradą. Uczyła małego Mirka czytać i pisać, bawiła się z dziećmi na podwórku. Kiedy skończyły się wakacje, a Emilia nie poszła do szkoły, mleczarka zaczęła rozgłaszać, że to dziecko żydowskie. Stefa wywiozła Emilię do Milanówka, do przedwojennych sąsiadów Pawła Złotowskiego. Tam przez miesiąc Emilia mieszkała w zamkniętym pokoju bibliotecznym, do którego przynosili jej jedzenie. Potem trafiła do Józefowa, gdzie przenieśli się Paweł i Mirek Złotowscy z Stefanią Poradą. Następnym miejscem gdzie wszyscy zamieszkali był znów Milanówek u pani Grzybowskiej, dewotki siedzącej ciągle w kościele, która po pewnym czasie zaczęła mówić, że Emilia jest żydowskim bachorem. Stefa znów przeniosła Emilkę, tym razem do centrum Warszawy, do garbuski, która już ukrywała troje Żydów. Po pewnym czasie gospodyni powiedziała, że Niemcy szukają partyzantów (?) i na dwie noce wszyscy musza się wynieść. Emilia nie miała kontaktu ze Stefą. Wiedziała tylko, że jej ciotka, żona Pawła ukrywa się u chłopów w Otwocku i miała nadzieję tam trafić. Nie trafiła. Poszła więc do magistratu i znając ich nazwisko, zmyśliła bajeczkę, że szuka dalekich krewnych. Dostała adres, przenocowali ją, zawiadomili Stefę. Ale wymówili opiekę Helenie Złotowskiej i innej Żydówce, obie musiały pójść do bunkra u innego chłopa, gdzie ukrywało się już kilkunastu Żydów. Stefa znów znalazła Emilii nowe miejsce na Pańskiej u Stanisławy Radomińskiej, samotnej matki z synkiem. Emilia zajmowała się dzieckiem, Radomińska chodziła sprzątać u ludzi. Stanisława pomogła załatwić Emilii dokumenty aryjskie. Paweł Złotowski wymyślił, że obie z dzieckiem musza wyjechać z Warszawy, bo coś się szykuje. Latem 1944 r. zamieszkały w Świdrach Wielkich w dużym drewnianym domu. Do tego domu przychodzili z bunkra Żydzi o dobrym wyglądzie, żeby chwilę odetchnąć. Po wybuchu powstania warszawskiego Paweł decyduje, że wyjeżdżają z rodziną i wszystkimi Żydami z bunkra do Lublina. Potem wracają do wyzwolonej Łodzi, do niezniszczonego mieszkania Pawła i Heli. Emilia zaczyna chodzić do gimnazjum, dowiaduje się, że rodzice zginęli. Adoptuje ją stryj Paweł i w 1946 r.postanawia, że wyjeżdżają z Polski. W 1942 r. Emilia, zakochana w Polaku wraca do Polski, wychodzi za mąż, kończy naukę, zaczyna pracę. Ponownie wyjeżdża z mężem i synami w 1971 r. do Danii.
- po wojnie, powstanie w getcie, powstanie warszawskie, w getcie, wysiedlenie
- mieszkaniowe
- dzieci, inna pomoc, kontakty z innymi Żydami, pomoc długotrwała, pomoc lokalowa, pomoc od Żydów, znajomi
-
Powiązane źródła:
-
Powiązani ludzie:
-
nieznane
mleczarka z Michalina
(Obcy / Denuncjujący)
Zaczęła podejrzewać, że Emilka Złotowska (Wędrowska), która uchodziła za kuzynkę Pawła Złotowskiego, jest dzieckiem...
-
Złotowski
Paweł
(kuzyn)
Syn Adeli Złotowskiej. Skończył szkołę tkactwa. Miał trzech braci. Przed wojną wszyscy bracia pracowali w fabryce tk...
-
Porada
Stefania
(Znajomy / Pomagający)
Była służącą w domu Heleny i Pawła Złotowskich. Zaczęła tam pracę po narodzeniu Mirka. W 1939 r. Mirek miał 3 lata....
-
Szmidel (Szmidl ?)
Włodzimierz
(Obcy / Pomagający)
W czasie wojny mieszkał z żoną i synem w Milanówku. Był właścicielem sklepu z winami. Przyjął do domu, na miesiąc lu...
-
Grzybowska
nieznane
(Obcy)
Stara dewotka, latająca bez przerwy do kościoła. Wynajmowała przez jakiś okres pokój Pawłowi Złotowskiemu z synkiem...
-
Niewiarowscy
(Obcy)
Starsze małżeństwo polskie, mieszkali na Pańskiej piętro wyżej niż Stanisława Radomińska. Mieli kiosk z papierosami....
-
Radomińska
Stanisława
(Obcy / Pomagający)
Samotna matka z synkiem Andrzejkiem, prosta kobieta pochodząca z kresów. Żyła w strasznej biedzie. Mieszkała w małym...
-
nieznane
Halina
(Obcy)
Żydówka ukrywająca się w bunkrze z kilkunastoma innymi Żydami, w tym z Helą Złotowską i trzyletnim Bolkiem sierotą....
Powiązane miejsca:
-
Michalin
Mieszkanie w Michalinie.
-
Milanówek
Mieszkanie państwa Szmidlów.
-
Józefów
Mieszkanie w Józefowie wynajęte przez Pawła Złotowskiego. Mieszkali tam Paweł, jego mały syn Mirek, Stefania Porada...
-
Milanówek
Pokój w mieszkaniu pani Grzybowskiej, starej dewotki.
-
Pańska
Jednopokojowe mieszkanie Stanisławy Radomińskiej.
-
Świdry Wielkie
Duży, drewniany domek z dwoma pokojami i kuchnią.
Powiązane wydarzenia:
- W Michalinie wynajęli mieszkanie Paweł Złotowski z synkiem Mirkiem... (POMOC / mieszkanie/kryjówka) ,
- Kiedy w Michalinie mleczarka rozgłosiła, że Emilia Złotowska to ży... (POMOC / jednorazowa/krótkotrwała / mieszkanie/kryjówka) ,
- Po wpadce w Michalinie, najeździe policji polskiej i rewizji zakoń... (POMOC / mieszkanie/kryjówka) ,
- W Milanówku, w pokoju wynajętym u pani Grzybowskiej mieszkali prze... (POMOC / mieszkanie/kryjówka) ,
- Na Pańskiej, w maleńkim, jednopokojowym mieszkaniu mieszkała Stani... (POMOC / płatna / długotrwała / mieszkanie/kryjówka) ,
- Duży, drewniany domek z dwoma pokojami i kuchnią. Wynajął go Paweł... (POMOC / płatna / mieszkanie/kryjówka) ,
-
nieznane
mleczarka z Michalina
(Obcy / Denuncjujący)