Autor stwierdza, że osiem miesięcy wcześniej -...

Autor stwierdza, że osiem miesięcy wcześniej - gdy zaczęła się wojna - kraje demokratyczne zamknęły się przed uciekinierami żydowskimi, zawracały je wprost w ręce nazistów. Tymczasem Rosja Sowiecka przyjęła wszystkich zbiegów: czyż może być coś bardziej humanitarnego? Chaim wie, że Rosja mogła mieć po temu polityczne powody - tym niemniej jest zdania, że to nie umniejsza humanitarnej wartości czynu. Autor uważa, że do Rosji uciekli "kanapowi komuniści", dla których komunizm był rodzajem egzotycznej przygody - w duszy zdeklarowani szmuglerzy, którzy nie pojechali do pracy, ale dla robienie interesów. Uosabiają wszystko to, co bolszewicka rewolucja zamierzała wykorzenić. Niektórzy "kanapowi komuniści" po ucieczce do ZSRR porobili fortuny: szmuglując towar tam i z powrotem, dając łapówki. Każda tandeta znajdowała w głębi Rosji natychmiast chętnego kupca /np. kieszonkowe zegarki z podłego metalu, psujące się po dwóch dniach/ - głównie wśród radzieckich żołnierzy. Rosjanie postanowili ukrócić działania żydowskich uciekinierów-handlarzy: efektem było zamknięcie granic. Obecnie dziesiątki tysięcy zaczynają wracać na mocy porozumienia pomiędzy Rosjanami i Niemcami: każdy uciekinier ma prawo wrócić tam, skąd przybył.

Kapłan, Chaim Aron, Scroll of Agony. The Warsaw Diary, transl. from Hebrew and ed. by A. I. Katsh