Renia Nojar i Rachela Obremska umawiają się na...

Renia Nojar i Rachela Obremska umawiają się na wspólne wyjście z getta z majstrem Kossakowskim i Polkami, pracującymi w szopie Sudan. Mijają wachy na Gęsiej; rewizja odbywa się bez przeszkód, znajdują się po aryjskiej stronie. Chwilę potem Kossakowskiego zaczepia kilku wyrostków, którzy wołają, że prowadzi ze sobą Żydówki; pytają, czy da im na wódkę. Kossakowski za wyprowadzenie Reni i Eli wziął 2 tysiące. Odpowiada szmalcownikom, że nie ma przy nim Żydówek, ale skoro lubią wódkę, da im 50 złotych. Szmalcownicy zgadzają się, biorą pieniądze i wracają pod wachę, czekać na kolejne ofiary. Na Bielańskiej grupa się rozchodzi. Jedna z robotnic prowadzi Obremską i Nojarową do siebie na Próżną; tam przychodzą po nie córka Eli – Jadwiga i syn Reni – Mieczysław. Mieczysław zabiera matkę do matki swojego przyjaciela Szewczenki, na Żoliborz. Jednak pani Szewczenko panicznie się boi, wychodząc do pracy zamyka Renię na klucz w mieszkaniu, po powrocie codziennie prosi, żeby jak najszybciej się wyprowadziła.

Żydzi pod swastyką czyli getto w Warszawie w XX-tym wieku
w Archiwum ŻIH; Sygn. 302/90

Henryk Bryskier (Władysław Janowski)
3 VII 1899 Warszawa-18 X 1945 Warszawa
s. Juliana i Sury

Początki okupacji niemieckiej w Warszawie. Wprowadzenie przepisów antyżydowskich, wywłaszczenie przedsiębiorstw żydowskich. Działalność żydowskich organizacji społecznych. Powstanie i organizacja Judenratu. Warunki życia w getcie.
[brak znacznej części pamiętnika, dotyczącej życia w getcie i działalności społecznej autora].
Akcja likwidacyjna latem 1942 r., selekcje, organizacja szopów (autor znalazł się w szopie Brauera), budowa schronów. Relacja uciekiniera z Treblinki. Powstanie w getcie. Autor został wywieziony do Lublina i przebywał w obozie koncentracyjnym przy ul. Lipowej. Warunki życia w obozie.

Autor pamiętnika był inżynierem, działaczem społecznym w getcie warszawskim. Pamiętnik został spisany w Warszawie, w ukryciu, w latach 1943-1944. Wskutek zmiany kryjówki autor nie mógł kontynuować pracy i opisać swej ucieczki z obozu koncentracyjnego. W maju 1944 r. ukrył rękopis na Pradze. Po wyzwoleniu dyr. departamentu w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Jego córka przekazała pamiętnik w 1947 r. do Żydowskiej Komisji Historycznej.
Do pamiętnika dołączono fragmentaryczny odpis przygotowany do druku przez Adama Rutkowskiego (39 s.), spis treści całości pamiętnika (9 s., zawierające opis ponad 600 s. rękopisu) oraz list córki autora, Jadwigi Bryskier-Shalit z 18 IV 1964 r. (5 s.), zawierający informacje o autorze i o okolicznościach powstania pamiętnika.

Publikacja: H. Bryskier, Żydzi pod swastyką czyli getto w Warszawie, „Biuletyn ŻIH”, nr 62 (1967), s. 77-99, nr 67 (1968), s. 109-132 (fragmenty); Pamiętniki z getta warszawskiego, Warszawa 1993, s. 101-104, 125-129, 145-147 (fragmenty).


Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego
ul. Tłomackie 3/5
00-090 Warszawa
tel. (48) (22) 827 92 21, fax: (48)(22) 827 83 72
email: secretary@jewishinstitute.org.pl
http://www.jewishinstitute.org.pl/