Imię: Jakub Nazwisko: Lando

  • NIE
  • Mężczyzna
  • Jakub
  • Lando
  • Jan Malinowski
  • około 1989 r.
  • Tak
  • Spoza Warszawy
  • Łódź ul. Świętokrzyska
  • Kraków; Warszawa ul. Żelazna; Nowolipie 47;
  • Żyd
  • zły
  • inne
  • w mieszkaniu
  • kosztowności, pieniądze
  • rozpoznanie

  • Przystojny. Jeden z tuzina dzieci drobnego producenta wody sodowej, ortodoksyjnego Żyda. Jego wykształcenie ograniczało się do chederu ale lubił książki i dużo czytał, głównie w języku niemieckim. Wcześnie zaczął pracować, od najniższych stanowisk. Dorobił się dużego przedsiębiorstwa włókienniczego. Należał do loży masońskiej *Odd Fellows*. Ożenił się z Gutą Engel, miał dwóch synów, Michała (1919 r.) i Jerzego (1922 r.). W pierwszych dniach wojny rodzina wyjechała samochodem w kierunku granicy rumuńskiej. Samochód po drodze się zepsuł, wrócili do Łodzi po kilku tygodniach. Niemcy go aresztowali, na szczęście na krótko, przejęli jego przedsiębiorstwo. W grudniu 1939 r. Niemcy wyrzucili ich z mieszkania, kazali oddać wszystkie pieniądze i kosztowności. Zostali wywiezieni do Radogoszczy, a stamtąd do Krakowa. Zamieszkali u jego przedwojennego klienta. Po krótkim czasie założył małe przedsiębiorstwo. W czerwcu 1940 r. Niemcy wydali rozkaz, żeby Żydzi, którzy przyjechali do Krakowa po wybuchu wojny, opuścili miasto. Pojechali do Warszawy. Przydzielono im pokój na Żelaznej, w mieszkaniu dentysty. We wrześniu 1940 r. wynajął dla rodziny duży pokój w przyzwoitym mieszkaniu na Nowolipiu, a później na Nowolipkach 14. Życie w getcie wpływało na jego psychikę, stał się *czepliwy*, wiecznie skarżył się na syna. Spotkał w getcie znajomego z łódzkiej loży masońskiej, przez niego trafił do byłego nauczyciela łódzkiego gimnazjum, Dzieniakowskiego, któremu kiedyś udzielił pożyczki. Teraz Dzieniakowski mieszkał w Warszawie i prowadził przedsiębiorstwo obróbki metali szlachetnych. Teraz on udzielił pokaźnej pożyczki Jakubowi, która, z dwudziestokrotnym przebiciem, miała być zwrócona po wojnie. Dzięki tej pożyczce rodzina mogła pozwolić sobie na lepsze życie i na próbę wyciągnięcia z łódzkiego getta dwóch sióstr żony, Heleny i Franki, z rodzinami. Uratowani przyjechali do Warszawy w czerwcu 1942 r. Jakub zaczął pracę w szopie skórzanym, który utworzył w getcie, na Nowolipkach, Bogusław Howil. Kiedy zaczęły się akcje wysiedleńcze, zaopatrzył wszystkich pracowników w zaświadczenia pracy, zalecił wszystkim zamieszkanie w budynku, w którym mieścił się warsztat. Nie uchroniło to ich przed selekcją. Pewnego dnia wszyscy zostali wypędzeni na Nalewki. Z selekcji nie wróciła Franciszka Engel, siostra żony, z rodziną. W październiku wyszedł z getta jego syn, Jerzy. W grudniu żona Guta. On wyszedł z getta w początkach 1943 r.. Zamieszkał w mieszkaniu przygotowanym dla uciekinierów przez Leona Wołowskiego. Szwagier, Edek Engel, namawiał go na kupno dokumentów Hondurasu i pójście do Hotelu Polskiego, ale na szczęście, jego żona się na to nie zgodziła. Został ranny w powstaniu warszawskim, znalazł się w szpitalu Czerwonego Krzyża w Pruszkowie. Tam spotkał żonę która, jako osoba zdrowa, wcześniej opuściła szpital. On, pomimo namów, też opuścił szpital, wynajął pokój w Skierniewicach. Nawiązał kontakt z żoną i jej siostrą Heleną, które mieszkały w Makowie. Zaprosił je na Boże Narodzenie 1944 r. do siebie. 23 grudnia wyszedł po zakupy i już nie wrócił. Nie wiadomo co się z nim stało.

  • powstanie w getcie, powstanie warszawskie, w getcie, wysiedlenie
  • mieszkaniowe, pomoc
  • kontakty z innymi Żydami, pomoc lokalowa

  • NN

    Fragment pamiętnika Żydówki

    Sytuacja w getcie warszawskim po wysiedleniach 1942 roku. Powroty do getta ludzi ukrywających się po tzw. aryjskiej stronie (skutek szantaży). Praca w szopach, selekcje wśród mieszkańców szopów. Wieczór autorski Władysława Szlengla. Relacje uciekinierów z Treblinki. Przeżycia w schronie podczas powstania w kwietniu 1943 roku.

    Fragmenty pamiętnika nieznanej mieszkanki Warszawy (całość znajduje się w Państwowym Muzeum na Majdanku w Lublinie).

    Maszynopis, s. 1-30, format: 290 x 210 mm, jęz. polski
    Odpis: maszynopis (dublet)

  • 9