Imię: Rafał (Ralf Zev) Nazwisko: Jakubowicz (Jorden) (2)

(1)

Ralph Zev Jorden, ur. jako Rafał Jakubowicz, Syn Awigdora i Anny. Ojciec był zegarmistrzem i jubilerem. Ojciec, który dobrze znał Niemców i j. niemiecki, jeszcze przed wojną zaczął przygotowywać rodzinę na ciężkie czasy. Mieli walizki spakowane, złote monety w podeszwach butów, biżuterię ukrytą w podwójnym dnie naczyń, złoto i srebro pociemnione, żeby wyglądało jak metal. Część rzeczy stracili, gdy Niemcy zabrali im walizy. Na początku wojny rodzina znalazła się w Mińsku Mazowieckim. Ojciec pracował tam dla polskiego zegarmistrza, pana Dąbrowskiego. Mieszkali w osiem osób w jednym pokoju w getcie. Wyrobili aryjskie papiery. Uciekli w czasie likwidacji getta, pojechali do Warszawy pod adres podany przez pana Dąbrowskiego - Chłodna 44. Następnie przenieśli się do Węgrowa, gdzie ojciec w ukryciu reperował zegarki dla wędrownego zegarmistrza Brzezińskiego. W 1943 r. rodzice musieli się wyprowadzić. Ojciec dostał pracę jako nocny dozorca w Błoniu, matka była w Warszawie. Gdy Rafał został w Węgrowie rozpoznany, musiał uciekać. Pojechał do Warszawy, i przypadkiem spotkał matkę na podwórku Chłodnej 44. Matka zaczęła handlować, spali z Rafałem w parkach, na stacjach kolejowych, w pociągach. Ojciec został w Błoniu rozpoznany i zabity. Matka i Rafał przed samym powstaniem warszawskim przenieśli się z Pragi na Chłodną. Początek powstania spędzili w piwnicach, ale już po kilku dniach zostali wywiezieni przez Niemców do Pruszkowa. Po drodze udało im się uciec, do końca wojny byli na wsi koło Grodziska jako Polacy. Po wojnie Rafał był domu dziecka w Otwocku, potem wyjechali do Niemiec, a w 1950 r. do USA.

(2)

Ojciec był zegarmistrzem. Chodził do szkoły kiedy wybuchła wojna. Niemcy wysiedlili Żydów z Kalisza do Mińska Mazowieckiego. Ojciec nadal pracował, Rafał chodził do szkoły. Kiedy Niemcy na początku 1943 r. zaczęli wywozić Żydów do Treblinki, rodzinie udało się uciec z getta do Stanisławowa., gdzie byli jeszcze Żydzi. Kiedy wysiedlano Żydów ze Stanisławowa, pojechał z rodzicami do Warszawy. Nie mieli mieszkania. Ojciec dostał pracę u Ukraińca, ale po jakimś czasie został zadenuncjowany i zabity. Rafał z matką chodzili po ulicach całe dni, a wieczorem szukali jakiegoś płatnego noclegu. Uważani byli za szmuglerów. Po powstaniu warszawskim uciekli z matką w drodze do Pruszkowa. Do końca wojny pracowali u gospodarza na polu. Po wyzwoleniu matka zgłosiła się do Komitetu Żydowskiego, a Rafał trafił do domu dziecka.