Wywiad USC 13979 – Marisha Tems

Marisha Tems, urodzona jako Miriam Marysia Klein, 08.07.1914 w Łodzi, córka Hermana i Szajny z d. Gdańskiej. Miała siostrę Bellę i 3 braci: Józefa, Salka i Edzia. Rodzina mieszkała w Łodzi na ul. Piotrkowskiej 124, ojciec prowadził biznes w branży tekstylnej. Rodzinie dobrze się powodziło, w domu była guwernantka i nauczyciel do synów. Rodzice mówili z dziećmi po polsku, a między sobą w jidysz. Rodzina była religijna, ale nie ortodoksyjna. Obchodzono szabat. Ojciec był syjonistą. Marysia w 1939 r. wyszła za mąż za prawnika Tadeusza (Tobiasza) Richtera. Gdy wybuchła wojna, Tadeusz i najstarszy brat Marysi, Józef, zostali zmobilizowani. Józef został ranny w czasie walk i zmarł, osierocając żonę z malutkim dzieckiem. Trójka rodzeństwa Marysi uciekła na wschód, Bella i Edzio przeżyli wojnę w Rosji, Salek zaginął. Marysia z Tadeuszem przenieśli się z Łodzi do Warszawy, i ściągnęli do siebie całe rodziny: rodziców Marysi i bratową z dzieckiem, a także rodziców Tadeusza i jego dwóch braci. Zamieszkali w jednym dużym mieszkaniu. Gdy w Warszawie powstało getto - Marysia zamieszkała razem z mężem i rodzicami. Tadeusz wychodził z getta po jedzenie, zorganizował też aryjskie papiery i namawiał Marysię do wyjścia z getta. Tadeusz Richter był w getcie policjantem. Marysia bała się życia po stronie aryjskiej, ale mąż nalegał. Wyszła pierwszy raz w 1942 roku, ale wróciła do getta. Definitywnie wyszła na stronę aryjską w marcu 1943 r. Jej mąż wrócił do getta po rodzinę, i już nie mógł wyjść, bo wybuchło powstanie w getcie. Marysia zamieszkała z panią Szydłowską, jej dwoma córkami i wnuczką. Dzięki nim znalazła pracę jako opiekunka u niedołężnej hrabiny Kisielnickiej, którą opiekowała się do powstania warszawskiego. Nie chciała jej zostawić bez opieki również w czasie powstania. 1.10.1944 została wywieziona do Niemiec na roboty. Do wyzwolenia pracowała w fabryce w Berlinie. Wyszła ponownie za mąż za Adama Temsa, w 1950 r. wyjechali do USA. Zmarła w 2007 roku.

USC Shoah Foundation – The Institute for Visual History and Education Leavey Library 650 West 35th Street, Suite 114 Los Angeles, CA 90089-2571
https://vhaonline.usc.edu