Do Bermanów przychodzi młodsza panna Dermanowi...
- NIE
-
Do Bermanów przychodzi młodsza panna Dermanowicz z wiadomością, że jest u niej jakaś pani od Grajka. Okazuje się, że to Borkowska-Zylbersztajn. Mówi im, że Cukierman, Lubetkin, Edelman, Warman, Feinmesser, Borzykowski, Goliborska, Fiszgrund, Frydman i Zysman żyją i są w pobliżu. Opowiada, jak się uratowali. 28-09-1944 ich oddział otrzymał rozkaz przeniesienia się na plac Wilsona. Rano rozpoczął się atak na Żoliborz. Na "czwórce" zostały tylko cywilne kobiety (Rozensztajn, Borkowska-Zylbersztajn, Golibosrka, Kacenelenbogen). Na noc cały odział wrócił na "czwórkę", około 2 zebrało się tam całe dowództwo AL i wszyscy poszli do gmachu Feniksa (pl. Wilsona 4). Następny dzień przesiadują w piwnicach. Zaginęła gdzieś Lubetkin (okazało się, że ktoś kazał jej pilnować schronu i zapomniał zdjąć ją z pozycji, stała sama przez cały dzień, aż natknął się na nią Edelman. Razem odnaleźli resztę oddziału. Około 8 wieczorem ukazały się za Wisłą rakiety (znak, że zostały posłane czółna, dla tych którzy nie chcą się poddać). Około 300 osób (żołnierze i ich rodziny) przedarła się przez Żoliborz, aż do wału bronionego przez Niemców. Utworzono trzy plutony - pierwszy z Szaniawskim i Kliszko na czele, ostatni złożony z ludzi z ŻOB-u. Jednak nie udało się przedostać do Wisły. Żobowcy ukrywają się w schronie na ulicy Promyka razem, w domu czterech starszych pań, które nie chciały opuścić Warszawy. W piwnicy tego domu była prymitywna skrytka (zamaskowane przejście pomiędzy dwoma piwnicami), w której ukryło się 15 osób. Edek, Witek, Andzia, Stasia i Józio idą do schronu Edka na ulicy Bieniewickiej, który został potem wykryty przez Niemców, rozdzielili się podczas ucieczki. Pozostała 10 spędziła w schronie 42 dni. Po dwóch dniach skończyła im się woda chodzili więc po piwnicach i szabrowali. Wstawali późno (po nie przespanych nocach) wygłaszali różne referaty, dyskutowali, opowiadali dowcipy i grali w karty. Do domu często wchodzili Niemcy, ale staruszki zawsze mówiły wyuczoną śpiewkę, że nikogo tu nie ma oprócz czterech starszych kobiet, jednej sparaliżowanej i jednej chorej na serce. Raz Borkowska-Zylbersztajn wyszła z jedną ze staruszek po wodę. Spotkały Niemca, który pomógł im zanieść kubeł do domu i pozwolił narwać kapusty, potem przychodził do nich często z zakupami, chlebem i papierosami. Jednak jeden z oddziałów niemieckich przysłał auto sanitarne po staruszki i Borkowską-Zylbersztajn. Zawieziono je na Ogrodową (siedziba Räumungskommando), skąd je wypuszczono. Pojechały do Włoch, gdzie staruszki zostały ulokowane na strychu u woźnicy, a Borkowska zaczęła organizować pomoc dla pozostałych w schronie na Promyka. Pomagają jej Margolis i Blady-Szwajgier, które skontaktowały ją z dr Świtalem, który pojechał z sanitariuszami (bez przepustki) na Promyka i ukrył grupę w szpitalu (bez Frydman i Feinmesser, gdyż one wyszły wcześniej).
- 1944-11-29
- 1944-11-29
- powstanie warszawskie
- działania Polaków, konspiracja, mieszkaniowe, pomoc, życie prywatne/życie codzienne
- bez papierów aryjskich, konspiracja żydowska, pomoc lokalowa, poza Warszawą
-
Powiązane źródła:
- 150-156
-
Powiązani ludzie:
-
Temkin - Bermanowa
Barbara
Autorka "Dziennika z podziemia". Wykształcenie na poziomie średnim i podstawowym zdobyła dzięki pomocy sta...
-
Berman
Adolf
Mąż autorki. Absolwent gimnazjum Michała Kreczmara, studiował psychologię, historię i filozofię. Jeden z pionierów p...
-
Borkowska-Zylbersztajn
Lodzia
Przyjciółka Tuwii Borzykowskiego. Przeżyła wojnę
-
Cukierman
Icchak
Działacz Droru. jeden z przywódców konspiracji getta warszawskiego, redaktor prasy podziemnej, współzałożyciel ŻOB-u...
-
Lubetkin
Cywia
Działaczka Droru i he´Chaluc. Podczas wojny działała w konspiracji getta warszawskiego, podzcas powstania w getcie -...
-
Edelman
Marek
Jeden z przywódców powstania w getcie. Działacz Bundu, członek kierownictwa ŻOB-u, w Powstaniu Wr[arszawski walczył...
-
Warman
Zygmunt
Prawnik, sekretarz Judenratu w getcie warszawskim. Podczas Powstania Warszawskiego żołnierz ŻOB-u w odziale AL-u. Od...
-
Feinmesser
Maria
W schronie na Promyka
-
Borzykowski
Tuwia
Działacz Droru, he´Chaluc i Poalej Syjon. W Radomsku założył konspiracyjne komórki tych organizacji. W 1940 został w...
-
Goliborska
Teodozja
Lekarka szpitala dziecięcego Bersonów i Baumanów w getcie warszawskim. Przeżyła wojnę
-
Fiszgrund
Juliusz
Syn Henryka Fiszgrunda. Po wojnie mieszkał w Warszawie.
-
Frydman
Regina
Pracowała jako pomoc pielęgniarska w getcie warszawskim w szpitalu dziecięcym Bersonów i Baumanów. Od marca 1943 po...
-
Zysman
Józef
Łącznik autorkiWyglądał na typowego Żyda, tylko że był blondynem. Pod koniec wojny miał pod swoją opieką ponad sto o...
-
Kacenelenbogen
Andzia
Ukrywa się na Promyka
-
Szaniawski
Jan
Kapitan Armii Ludowej.
-
Kliszko
Zenon
Komunista.
-
Nieznane
Witold
Żołnierz AL. Został zabity przez Rosjan w Częstochowie (P.Sz.)
-
Nieznane
Edward
Ukrywał się razem z grupą z ŻOB-u w schronie na Promyka.
-
Margolis
Alina
Córka dr Marguliesowej z Łodzi, bundówka. W getcie warszawskim uczennica szkoły pielęgniarskiej. Od stycznia 1943 ro...
-
Blady-Szwajger
Adina
Lekarka w szpitalu dziecięcym Bersonów i Baumnaów. Od stycznia 1943 po aryjskiej stronie jako łączniczka ŻOB-u. Brał...
-
Śwital
Stanisław
Lekarz, który uratował ludzi ze Schronu na Promyka.
-
Temkin - Bermanowa
Barbara