Imię: Moryc Nazwisko: Gelber
- NIE
- Mężczyzna
- Moryc
- Gelber
- Gruber, Aleksander Artymowicz, Artman
- Spoza Warszawy
- Lwów
- Warszawa – Radna 4, Noakowskiego 12 m 75, ul. Nowy Zjazd, Łódź, Francja, USA
- Żyd
- zły
- skrytka w mieszkaniu, w mieszkaniu
- inne zagrożenie, na ulicy, rozpoznanie
-
Żyd ukrywający się w lokalu redakcji „Prawdy”, który pragnie być użyteczny, siedzi zatem na podłodze i składa strona po stronie numer konspiracyjnego pisma. Uciekinier ze Lwowa. Pracuje krótko w księgarni Arcta na Nowym Świecie, tam poznaje Krzysztofa Dunina-Wąsowicza i Władysława Bartoszewskiego. Dostaje aryjskie papiery; przeprowadza się na Noakowskiego. Mieszkanie zostaje spalone, Gelber zostaje przewieziony do mieszkania na Nowym Zjeździe, gdzie w pokoju zastawionym szafą ukrywa się kilkunastu Żydów. Tam poznaje przyszłą żonę. Po wojnie emigrują do Francji, potem do Stanów. Dzięki jego zgłoszeniu Krzysztof Dunin-Wąsowicz w 1982 dostaje tytuł Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata.
Żyd ze Lwowa, ukrywający się w Warszawie. Pracował w księgarni Arcta na Nowym Świecie, tam poznał go Krzysztof Dunin Wąsowicz. Gdy Artymowicz z powodu złego wyglądu musiał odejść z pracy, Krzysztof pomógł mu znaleźć kolejne mieszkania i zorganizował pomoc finansową od Bundu. Mieszkał na Nowym Zjeździe, potem na Dolnym Żoliborzu u Stanisława Mara.
- działania Polaków, konspiracja, mieszkaniowe, pomoc, praca, życie prywatne/życie codzienne
- atmosfera, gospodarze, inna pomoc, konspiracja polska, kontakty z innymi Żydami, pomoc długotrwała, pomoc indywidualna , pomoc jednorazowa, pomoc lokalowa, pomoc od Żegoty, pomoc rzeczowa, praca, z papierami aryjskimi, znajomi
-
„Wyrobiono mu papiery na nazwisko Aleksander Artymowicz i po paru dniach przewieziono do pustej kawalerki przy ul. Noakowskiego 12 m 75, a ponieważ zdradzał chęć wychodzenia na miasto (był pod tym względem jakoś słabo zrównoważony) zamknęliśmy go na klucz. Miałem nadzieję, że skakać z okna jednak nie będzie, mimo że jest zdenerwowany. Tam przynosiły mu jedzenie trzy moje koleżanki, z których jedna, Danuta Rokicka-Borowska, jest dziś pracownikiem naukowym Instytutu Historii PAN, druga to Stanisława Wdowińska. Artymowicz chciał pomagać w działalności konspiracyjnej, więc przywożono mu transport z drukarni prasy FOP, on ciął, falcował, pakował, a potem te paczki zabierały te same dziewczęta, które przynosiły mu żywność. W ten sposób stał się w pewnym sensie współpracownikiem organizacji katolickiej [czyli Frontu Odrodzenia Polski]. Pewnego dnia, kiedy go odwiedziłem, rzekł, że chciałby coś dla mnie zrobić.
-A co pan może dla mnie zrobić? Może kiedyś, po wojnie, teraz to nieważne.
-A może... może by pan chciał, żebym ja się ochrzcił?
Zaskoczony, zapewniałem, że mi to do niczego nie jest potrzebne”.
Cyt. za:
http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Niepodleglosc_i_Pamiec/Niepodleglosc_i_Pamiec-r1995-t2-n3_(4)/Niepodleglosc_i_Pamiec-r1995-t2-n3_(4)-s49-94/Niepodleglosc_i_Pamiec-r1995-t2-n3_(4)-s49-94.pdf
str. 63 – 64
„[Gelber] Nie mógł tak po prostu wyjść na ulicę. Ale wpadliśmy z Władkiem na pewien pomysł. Pojechaliśmy do niego, obandażowaliśmy mu twarz tak, by zasłonić uszy i nos, i zawołaliśmy dorożkę. Dorożkarz domyślał się, kogo wieziemy, strasznie się bał, ale kazaliśmy mu jechać.
(…)
Wsiedliśmy do dorożki, posadziliśmy Artymowicza w środku, żeby wyglądało, że niby wieziemy chorego i przejechaliśmy tak przez całe miasto, aż do następnego lokalu, na Nowym Zjeździe, gdzie został na kolejne kilka miesięcy. Nosiłem mu jedzenie i pieniądze”.
(Krzysztof Dunin-Wąsowicz, "Newsweek Historia", kwiecień 2013)
-
Relacja Janiny Dunin-Wąsowiczowej w książce "Ten jest z ojczyzny mojej".
- s. 201-202
-
Powiązani ludzie:
-
Kann
Maria
(Obcy)
Jej matka jest kierowniczką apteki więziennej. Wpaja Marii przekonanie, że wszyscy ludzie są równi. Maria kończy pol...
-
Gelber
Nieznane
Żyd ze Lwowa, ukrywający się w Warszawie. Pracował w księgarni Arcta na Nowym Świecie, tam poznał go Krzysztof Dunin...
-
Dunin-Wąsowicz
Krzysztof
(Pomagający)
Związany z grupą "Płomienie" i SOB. Miał kontakty z Bundem, pomógł Artymowiczowi w ukrywaniu się w Warszaw...
-
Mar
Stanisław
(Pomagający)
Dziennikarz. Mieszkał u niego przez jakiś czas Artymowicz (Gelber). Po jego wyprowadzce Mar, który sam był zagrożony...
-
Berger
Ludwik
(Pomagający)
Członek organizacji podziemnej. Nie chciał umieścić Artymowicza w szopie na narzędzia na terenie ogródków działkowyc...
-
Bartoszewski
Władysław
(Pomagający)
Współpracuje z redakcją konspiracyjnego pisma „Prawda”. Aktywnie uczestniczy w pomocy niesionej Żydom, ukrywającym s...
-
Dunin-Wąsowiczowa
Janina
(Pomagający)
Żona Władysława Dunin-Wąsowicza, matka Krzysztofa, działacza SOB. Pomagała wyszukiwać lokale dla ukrywających się Ży...
-
Dunin-Wąsowicz
Krzysztof
(Znajomy / Pomagający)
Syn Janiny i Władysława. Miał brata Marka. Jeszcze przed wojną należał do młodzieżowej organizacji socjalistycznej....
Powiązane miejsca:
-
Radna 4
Władysław Bartoszewski pomaga Marii Kann zdobyć pieniądze dla rodziny przechowującej żydowskie dziecko.
-
Nowy Zjazd
W mieszkaniu na Nowym Zjeździe mieszkał Artymowicz. Sprawę ukrywania Żydów traktowano tu zarobkowo.
-
Dolny Żoliborz
Mieszkanie Stanisława Mara, gdzie ukrywał się Artymowicz.
-
pokoik- magazyn pracy FOP
W tym pokoiku ukrywał się Artymowicz. Pokoik przeznaczony był na magazyn prasy FOP.
-
Nowy Świat - księgarnia Arcta 35
W księgarni tej pracował przez pewien czas Moryc Gelber (Golber), Żyd ze Lwowa ukrywający się pod nazwiskiem Aleksan...
Powiązane wydarzenia:
- Maria Kann idzie do mieszkania, w którym mieści się redakcja „Praw... 1942 (POMOC / nieodpłatna / długotrwała / mieszkanie/kryjówka / pomoc w nagłych wypadkach / SAMODZIELNE DZIAŁANIA ŻYDÓW) ,
- Po utracie pracy w księgarni Arcta Artymowicz (Gelber), dzięi pomo... (POMOC / długotrwała / mieszkanie/kryjówka / finanse/pieniądze) ,
- Po wyprowadzce z Nowego Zjazdu Artymowicz ukrywał się na Dolnym Żo... (POMOC / długotrwała) ,
- Po wyprowadzce Artymowicza z Dolnego Żoliborza Władysław Bartoszew... (POMOC / mieszkanie/kryjówka) ,
- W księgarni Arcta na Nowym Świecie pracował przez pewien czas Mory... (SAMODZIELNE DZIAŁANIA ŻYDÓW / praca) ,
-
Kann
Maria
(Obcy)