Wywiad USC 5331- Pola Mendelsohn

Pola Mendelsohn, ur. jako Pola Kaminer, 30.04.1923 w Biłgoraju. Córka Baraka i Sali z d. Grinberg, miała młodszego o 5 lat brata Niuśka. Ojciec miał drukarnię, rodzina była zamożna. Nie byli bardzo religijni. Pola skończyła przed wojną gimnazjum w Biłgoraju. Gdy wybuchła wojna, pierwsza bomba spadła na ich dom, który był największy w Biłgoraju. Przenieśli się do Hrubieszowa, do rodziny matki, a potem do Janowa Lubelskiego. W 1942 roku, gdy po roku tamtejsze getto zlikwidowano, wysłano ich do Kraśnika. Stamtąd wszystkie kobiety zabrano do Zaklikowa. Pola znalazła się tam razem z kobietami z rodziny. Udało im się przekupić strażnika, i dzięki pomocy starszego Niemca uciekły. Wracały lasami do Kraśnika, i zostały zatrzymane przez Polaków. Pola i jej kuzynka Rina uciekły, a ich matki i szwagierka Riny Halinka zginęły. Przez dwa tygodnie Pola i Rina były ukrywane w getcie w Kraśniku, a potem na aryjskich papierach wyjechały do Warszawy. W pociągu spotkały jakiegoś mężczyznę, który doradził im, aby nie jechały prosto do Warszawy, bo po drodze są łapanki na roboty. Zaprosił je do siebie do Lublina. W mieszkaniu ukrywał swoją żydowską żonę i jeszcze innych Żydów. Następnego dnia bezpiecznie pojechały z nim do Warszawy. Na dworcu spotkały męża Riny, Aleksandra Gliksmana, który również przyjechał z Kraśnika na aryjskich papierach. Zatrzymała ich od razu granatowa policja, ale udało im się wykupić. Pola i Rena mieszkały u p. Kostro na rogu Hożej i Skorupki przez 2,5 roku. Aleksander pracował w niemieckiej firmie. Pola dostawała pieniądze na ukrywanie się z Kraśnika, od ojca, póki żył. Potem pomagał jej Aleksander. Obie z Riną pracowały, sprzątały i prały dla swojej gospodyni. W czasie powstania warszawskiego wszyscy troje z Aleksandrem byli w piwnicy, potem uciekli przed wywiezieniem na roboty. Do wyzwolenia byli w Grodzisku. Po wyzwoleniu Pola wyjechała do Lublina. Tam poznała swojego męża, Beniamina Mendelsohna, urodziła syna. Wyjechali razem do Niemiec, a w 1951 r. do USA.

USC Shoah Foundation – The Institute for Visual History and Education Leavey Library 650 West 35th Street, Suite 114 Los Angeles, CA 90089-2571
https://vhaonline.usc.edu

W wywiadzie Pola Mendelsohn nie powiedziała, że jej pierwszym mężem był Chaim Hirszman, uciekinier z Bełżca, a jej starszy syn jest jego dzieckiem. Chaim Hirszman został zabity 19.03.1946, po złożeniu pierwszej części zeznań dotyczących jego pobytu w Bełżcu, Pola Hirszman dokończyła jego relację (AŻIH 301/1476). Pola Hirszman z d. Kaminer złożyła też w relację o własnych przeżyciach - AŻIH 301/1476a.

Zob. także: Dariusz Libionka. Losy Chaima Hirszmana jako przyczynek do refleksji nad pamięcią o zagładzie i powojennymi stosunkami polsko-żydowskimi. „Polska 1944/45–1989. Studia i materiały”. VII, 2006.