Pamiętnik Eliezera Hirszberga, sygn. 5947 w Archiwum The Ghetto Fighters' House

Kolekcja Adolfa Bermana. Wspomnienia napisane w czasie ukrywania się, na prośbę Hersza Wassera. Autor dodał, że zostały opracowane przy udziale Stanisława Gombińskiego. Autor wspomnień opisał: represje Niemców wobec Żydów we Włocławku; zamykanie ich sklepów, wysadzenie dwóch synagog (23.09.43 r., o co później oskarżono Żydów); nakazanie Żydom remanentów w swoich sklepach i przedstawienia rezultatów Niemcom; pierwsze kontakty Niemców z przedstawicielami Gminy Żydowskiej (9 z 13 członków opuściło Włocławek w pierwszych dniach wojny, w tym prezes, który zabrał ze sobą kasę Gminy); pracę Komitetu Kontrybucyjnego przy Gminie, którego autor był członkiem; podaje nazwiska nowych członków Rady Gminy (w tym autora); pracę nowej Rady; pierwsze masowe aresztowania Żydów i ich przymusową pracę; traktowanie przez Niemców przymusowych robotników; pojawienie się nowego komendanta policji polskiej; coraz bardziej nasilone prośby pomocy żydowskich mieszkańców; coraz konkretniejsze żądania Niemców; przebieg spisu Żydów w mieście i okolicznych wsiach. Wymienia nazwiska folksdojczów włocławskich, a także lekarzy szpitala, i niektórych członków społeczności żydowskiej (kilku opisuje szczegółowo). Opisuje też próby negocjowania Rady Żydowskiej z Niemcami. W drugiej części wspomnień autor opisał działalność Rady Gminy przed wojną; działania wysiedleńcze prowadzone przez Niemców; konflikty i interesy pomiędzy Żydami włocławskimi; pozyskanie funduszy od Joint`u warszawskiego; przywiezienie do Warszawy pensjonariuszy domu starców; wysiedlanie Żydów i Polaków z miasta; serdeczne przyjęcie wysiedleńców przez Żydów Zamościa, Tarnowa i Włoszczowej. Wspomniał czasy przedwojenne, solidarność włocławskiej społeczności żydowskiej, dzięki której powstało kilka instytucji dla Żydów i ucieczkę z miasta najbardziej znaczących osób tuż po wybuchu wojny; stosunki, układy i przekupstwo wśród Żydów włocławskich w czasie wojny.
Eliezer Hirszberg, tak jak wielu innych Żydów, został aresztowany 24 września (wg autora ok. 1500 mężczyzn). Z więzienia został zabrali do obozu pracy, z którego wydostała go żona po kilku dniach. Jego przedwojenny skład tekstylny został przejęty przez Niemca. Wszedł w skład Komitetu Kontrybucyjnego, a później Rady Gminy Żydowskiej. Kiedy zaczęło się wyrzucanie Żydów z mieszkań, kierownik Biura Kwaterunkowego i komendant policji polskiej radzili Żydom wyjazd z Włocławka, ponieważ będzie on włączony do Rzeszy i oczyszczony z Żydów. Przy czym odradzali wyjazd do Warszawy. Polecali wyjazd na lubelszczyznę, gdzie, jak twierdzili, będzie urządzony rezerwat dla Żydów. Miał zamiar wyjechać do Warszawy, gdzie była jego rodzina (brak danych czy to była zona z dziećmi czy dalsza rodzina). 24 listopada wyjechał do Warszawy, razem z Józefem Rode, jako delegat Gminy w celu odzyskania zagrabionej kasy. Zamieszkał w Warszawie, był współzałożycielem Ziomkostwa Włocławian w 1940 r. Był członkiem Komitetów Pomocy w getcie. Wspomnienie nosi datę luty 1944.

The Ghetto Fighters' House Archive
D. N. Western Galilee 25220
Israel