Relacja Szymona Grynwalda; sygn. 5091; w Archiwum Ghetto Fighters' House

Relacja z kolekcji Benjamina Tenego. Pisana 08.09.1946 r. w Niemczech. 15 sierpnia 1940 r. uciekł z rodziną (matka Guta, siostra i on - ojciec był w Rosji) do krewnych na wieś. Po 4.03.1942 r. Niemcy wydali nakaz wydania wszystkich Żydów z okolicy, uciekli na pola. Później poszli do Markuszowa, do getta. Tam byli 13 dni. Po tym czasie Niemcy zaczęli wywozić wszystkich do Oświęcimia (?). Udało im się uciec w ostatniej chwili. Wyjechali do getta w Otwocku. Jechali jako Polacy, a niemieckie kontrole ich nie rozpoznały. Pojawiły się pogłoski, ze mają ich wysiedlić. O godz. 7-mej rano usłyszeli auta wjeżdżające do getta. Na ulicy byli Ukraińcy. Szymon z siostrą i matką uciekli przez dziurę w murze. Dotarli na stację. Trafili na pociąg, wskoczyli do niego i ukryli się w ubikacji. Dojechali na wieś Sadurki. Wieczorem poszli do rodziny, u której mieszkali wcześniej, później do rodziny Żydowskiej, która jeszcze mieszkała na wsi. Szymon poszedł na służbę do chłopa. Guta znalazła miejsce na wsi u chłopki, której oddała wszystko co miała, za przechowanie do końca wojny. Byli ukryci na strychu. Chłopka trzymała ich tylko przez zimę (od jesieni do wiosny). Guta wystarała się o miejsce dla Szymona u innego chłopa, który po 2 tygodniach go wypędził. Siostra została oddana na służbę. Guta dowiedziała się, że pewna Polka może wyrobić dowody aryjskie i metryki. Błagała o pomoc. Kobieta obiecała dokumenty. Kiedy odebrała dokumenty, zaczęła handlować, na stacjach, jeździła do Warszawy. Pewnego razu została rozpoznana i wiadomość rozniosła się po okolicznych wsiach. Musieli uciekać. Guta znalazła kolejną pracę dla Szymona, u kolejnego chłopa. Tam został znów rozpoznany. Udało mu się uciec. Chodził po wsiach z matką,. aż dotarli do Majdanu Chmielnickiego. Tam przyjęła go na służbę jakaś kobieta. Musiał ciężko pracować. Co drugi dzień musiał chodzić 12 km do kościoła na nauki. Poszedł do komunii. 29 lipca 1944 r. okolica została wyzwolona przez Rosjan. Szymon, siostra i matka pojechali do Lublina. Szymon poszedł do szkoły. 26 listopada 1945 r. wstąpił do kibucu Haszomer Hacair.

The Ghetto Fighters' House Archive
D. N. Western Galilee 25220
Israel