Given name: Irena Family name: Śmigielska (po mężu Rozenbach)
- NO
- Female
- Irena
- Śmigielska (po mężu Rozenbach)
- Librader
- Ochenkowska
- około1917 r.
- Warszawa
- Yes
- From Warsaw
- Wola
- Waliców 14
- Karmelicka; Ostrowska; Zamenhofa; Świętojerska; Długa; Pańska; Marszałkowska; Solec 1A;
- Jewish
- good
-
Córka Adolfa (?) i Ewy z domu Auswaks. Miała młodszą o trzy lata siostrę Jankę. Chodziła do przedszkola pani Szolcowej, później do szkoły pań Gaczeńskiej i Kacprowskiej.Ich ojciec zmarł kiedy Irena miała lat 15, a Janka 12 (1932r.?). Zostały same z matką. Mieszkały w ładnym trzypokojowym mieszkaniu. Matka postanowiła utrzymać to mieszkanie. Irena w 14-tym roku życia zaczęła współpracę z "Małym Przeglądem", założonym przez Janusza Korczaka. Pisała artykuły i wiersze pod pseudonimem "Aneri". Przed wybuchem wojny, w 1938 r., wyszła za mąż za Adka Rozenbacha. Pracowała jako sekretarka w hurtowni farmaceutycznej Pollabor pana Luriera. Mąż dostał powołanie do wojska w sierpniu 1939 r. Siostra we wrześniu, po starcie pracy, postanowiła wyjść na Wschód. Irena została z matką i przeniosła się do jej mieszkania, na Waliców. Mąż został ranny w głowę, umieszczony w łódzkim szpitalu, gdzie go odwiedzała, a później przewieziony do Warszawy. Zmarł w styczniu 1940 r. w wyniku zapalenia opon mózgowych po przeziębieniu. Po utworzeniu getta nadal pracowała w hurtowni, która znalazła się w obrębie getta. W hurtowni poznała Romana Rozenbacha, szwagra swojego szefa. Roman był również wdowcem. Zaczęli się spotykać w getcie. Roman pracował w Gminie Żydowskiej. Czasami zapraszał ją do kawiarni "Sztuka". Latem 1942 wyszła za niego za mąż. Kilka dni później dom na Waliców został otoczony do wysiedlenia. Uratowała się razem z matką i mężem, ale zaraz się wyprowadzili. Irena z Romkiem zamieszkali w byłej stróżówce na Karmelickiej. Matka zamieszkała na Białej, już się nie zobaczyły. Matka prawdopodobnie zginęła w Treblince. Pracownicy Gminy z rodzinami zostali skierowani na selekcję na ul. Ostrowską. Dzięki pomysłowości Ireny, która pociągnęła męża do wychodzącej kolumny policjantów, uratowali się. Skoszarowani zostali na Ostrowskiej. Zajęli małe mieszkanie, w którym było kilka łóżek. Razem z nimi trzy inne pary. Irena nauczyła się wtedy gotować kilku potraw. Po kilku tygodniach zaczęła się następna selekcja. Uciekła przed nią, razem z mężem, tylnym wyjściem z kamienicy. Dotarli na Zamenhofa, do mecenasa Gottlieba. Ten skierował ich do opuszczonego mieszkania w bloku gminy, na Zamenhofa. Mieszkanie było już pełne ludzi, ale znalazło się jedno wolne łóżko. Zaczęła pracę w placówce jajczarzy. Nie umiała skubać kur, po jednym dniu została wyrzucona. Również po jednym dniu skończyła się jej praca w byłej synagodze na Tłomackiem. W końcu zapisała się do pracy w Werterfassung. Liczyła się dla niej miska wodnistej zupy i numerek życia. Kolejny raz musiała uciekać przed wywiezieniem w czasie blokady na Zamenhofa. Znalazła miejsce w schronie na pl. Muranowskim. Wtedy razem z mężem postanowili wyjść z getta. Wyszli z aryjskimi robotnikami z warsztatu na pl. Muranowskim, na zbiorową przepustkę. Przyszli na Długą do mieszkania Stefci Ochenkowskiej, byłej pracownicy hurtowni Pollabor. Niestety współlokatorzy, Polacy, nie zgodzili się na ich zamieszkanie. Na pożegnanie dostała od Stefci jej metrykę, z którą mogła się starać o zameldowanie i dokumenty. Roman miał zamieszkać u swojej siostry Lilki, ale Irena nie miała miejsca dla siebie. Zgłosiła się do koleżanki szkolnej, Hanny Morawskiej i jej męża Jerzego. Nie dostała od nich pomocy. Poszła z Romanem na Pańską, do rodziny Błąkałów, gdzie ukrywała się szwagierka męża, Mała Lilka Lurie. Mieszkali tam przez 3 miesiące. Krótko po ostatecznej likwidacji getta, Piotr Błąkała wrócił do domu z anonimowym listem, którym był oskarżany o ukrywanie Żydów. Kazał lokatorom się wyprowadzić. W maju 1943 r. przeprowadził ich do nowej kryjówki. Zamieszkali na Marszałkowskiej, u Kazimierza Kolczyńskiego. W mieszkaniu mieściło się jakieś biuro i dopóki jego pracownicy, Leszek, Tadeusz i sekretarka Halina, nie poszli do domu, Rozenbachowie zamknięci w jednym z pokoi, byli praktycznie uwięzieni. Krótko przed godzina policyjną mogli wyjść do ubikacji, wziąć kąpiel, ugotować garnek fasoli na następny dzień. Żeby ogrzać swój pokój i odgrzać fasolę używali małej maszynki elektrycznej. Prąd w dzielnicy niemieckiej nie był wyłączany nawet na noc. Pewnego dnia, po najściu Niemców poszukujących skradzionego towaru, wyprowadzili się na kilka dni. Kiedy wrócili na Marszałkowską dowiedział się o nich pracownik biura. Po jakimś czasie sprowadziła się do nich Lilka Lurie (Gruba Lilka), siostra Romana. Kolczyński musiał robić większe zakupy i robił je w tym samym sklepie. Sklepikarz doniósł o tym Leszkowi, a ten kategorycznie zażądał, żeby lokatorzy się wyprowadzili. Wanda Lurie załatwiła im kolejne mieszkanie na ul. Solec, u Beni (nazwisko nieznane). Jerzy Lurie załatwił im wtedy aryjskie dokumenty. Przysłał do nich urzędniczkę biura meldunkowego, która pobrała ich odciski palców. Odwiedzała ich Wanda Lurie i dostarczała im tygodniówkę od Jerzego Lurie, który ich utrzymywał. Zaprzyjaźnili się z sąsiadem, szmuglerem żywności, Poleszukiem. Benia zaczęła bywać w mieszkaniu raz na tydzień z zakupami dla nich. Wiosną 1944 r. definitywnie opuściła mieszkanie. Zakupy zaczął im robić Poleszuk. W mieszkaniu oficjalnie nikt nie mieszkał, więc nie można było otwierać okna, a nadeszła wiosna. To był 18 miesiąc ich pobytu po stronie aryjskiej, zaczęli cierpieć na klaustrofobię. Latem zapchały się ubikacje w budynku. Irena postanowiła zawiadomić Wandę. Wyszła z domu po 18 miesiącach ukrywania się i pojechała tramwajem na Mokotowską, gdzie mieszkała Wanda. U Wandy zastała mieszkanie pełne ludzi i broni. Gospodarze należeli do AK, szykowali się do powstania. Dwa dni później powstanie wybuchło. Rozenbachowie, mimo strachu zeszli do piwnicy. Sąsiadom powiedzieli, że mieszkają na Pradze, dokąd już nie mogą wrócić. Po powstaniu zostali wywiezieni z Pruszkowa. Irena do Wrocławia, a Romek do Gross-Rozen. Spotkali się po wojnie, odebrali Józia, syna Romka, i później wyjechali do Izraela.
-
"Mały Przegląd" - pismo dla dzieci i młodzieży, dodatek w języku polskim do dziennika żydowskiego "Naszego Przeglądu". Utworzony przez Janusza Korczaka. Ukazywał się w piątki. Docierał do najdalszych zakątków Polski. Pod koniec miał 6 kolumn i wszystkie artykuły były pisane przez dzieci i młodzież.
Imiona rodziców i nazwisko panieńskie matki pochodzą z Stockholm Holocaust Monument; ks. tel. 1939
-
Related sources:
- 84
-
Related people:
-
Borowscy
rodzina
(Stranger)
Uciekli do Warszawy z Łodzi. Dwie zamężne siostry z dziećmi i rodzicami. Nabożni i ciężko pracujący ludzie. Bardzo o...
-
Szlam
Lucia
(Acquaintance / Neighbor)
Mieszkała z rodziną na II piętrze w kamienicy na Waliców. Od dzieciństwa przyjaźniła się z Ireną LIbrader (Rozenbach...
-
nieznane
Rywka
(Acquaintance)
Młoda dziewczyna, której pani Librader pozwoliła spać w alkowie koło kuchni. Wierzyła w przesiedlenie do obozów prac...
-
Librader
Ewa
(mother)
Miała troje rodzeństwa: Helę. Manię i Leona. Wyszła za mąż za Adolfa (?) Libradera, miała dwie córki Irenę i Jankę....
-
Bestendig
Marysia
(Acquaintance / Neighbor)
Elegancka, pełna seksapilu. Sąsiadka Ireny Śmigielskiej (wtedy Auswaks). Mieszkała z rodzicami i mężem na drugim pię...
-
Feigenbaum
rodzina
(Stranger)
Sześcioosobowa rodzina z Łodzi. Małżeństwo z dwojgiem nastolatków, Jasiem i Zuzią, i starszymi rodzicami. Przyjechal...
-
Śmigielski
Roman
(husband)
Jego siostra Lilka była żoną Jerzego Lurie. Żonaty, dwuletni synek Józio. Na początku września 1939 r. wyszedł z War...
-
Emkott
nieznane
(Acquaintance)
Przed wojną, jako młody chłopak, pisał artykuły do "Małego Przeglądu". Był bardzo utalentowany. Delikatny...
-
nieznane
Chaim (sł. porządkowa)
(Stranger)
Był w służbie porządkowej małego podwarszawskiego miasteczka. Do Warszawy został przerzucony na selekcję w okolicach...
-
Śliwa
Helena
(cousin)
Kobieta o pięknych klasycznych semickich rysach. Miała troje rodzeństwa: Ewę, Manię i Leona, była najmłodsza. Wyszła...
-
Śliwa
Józio
(cousin)
Syn Heleny z domu Auswaks i Hersza (Heniek). Blondyn z lekko zadartym nosem i niebieskimi oczami. Matka przed wojną...
-
Śliwa
Herman (Heniek)
(in-law)
Mąż Heleny z domu Auswaks. Ojciec Józia. W getcie pracował w Gminie Żydowskiej. Wziął udział w selekcji pracowników...
-
Gottlieb
nieznane
(Acquaintance)
Magister prawa. Kolega Jerzego Lurie (właściciel hurtowni farmaceutycznej). Mąż ślicznej Różyczki. Ojciec Oleńki. W...
-
nieznane
Irka i Mietek
(Stranger)
Małżeństwo. Pod koniec 1942 r. zamieszkali w małym, ciemnym i przepełnionym mieszkaniu na Zamenhofa, razem z trzema...
-
nieznane
Stella i Ignacy
(Stranger)
Żona Ignacego. Pod koniec 1942 r. zamieszkali w małym, ciemnym i przepełnionym mieszkaniu na Zamenhofa, razem z trze...
-
nieznane
Maryla z mężem
(Stranger)
Małżeństwo. Pod koniec 1942 r. zamieszkali w małym, ciemnym i przepełnionym mieszkaniu na Zamenhofa, razem z trzema...
-
nieznane
Felek
(Acquaintance)
Miał aryjski wygląd i dokumenty. Żonaty ze Stellą. Znajomy Rozenbachów. Był majstrem w warsztacie na pl. Muranowskim...
-
nieznane
Stella
(Acquaintance)
Żona Felka, majstra w warsztacie na pl. Muranowskim. Razem z rodziną swoją i męża ukrywała się w warsztacie. Felek z...
-
dr C. [ginekolog]
nieznane
(Stranger)
Ginekolog. Żonaty z Celiną. Mieszkał z żona w szopie szczotkarzy. Udało mu się ukryć fotel ginekologiczny i w piwnic...
-
nieznane
Lena
(Acquaintance)
Miała bogatego ojca, który mógł sfinansować jej pobyt na stronie aryjskiej, nie miał jednak kontaktów. Wyszła z gett...
-
Olenchowska
Stefania
(Acquaintance / Aider )
Przed wojną pracowała w hurtowni farmaceutycznej Jerzego Lurie, Pollbor. Z pracy znała Irenę Śmigielską (wtedy Auswa...
-
Morawska
Hanna
(Acquaintance)
Szkolna koleżanka Ireny Auswaks (Irena Śmigielska). Żona Jerzego, znaczącego członka organizacji podziemnej, który p...
-
Morawski
Jerzy
(Acquaintance)
Mąż Hanny. Wpływowy żołnierz podziemia. W czasie okupacji pracował jako administrator. Zatrudniał ukrywającą się kob...
-
Błąkała
nieznane [żona Piotra]
(Stranger / Aider )
Żona Piotra Błąkały, matka dwóch córek. W wieku około 40 lat. Zniszczona przedwojenną pracą na polu, wyglądała jak m...
-
Błąkała
Piotr
(Stranger / Aider )
Żonaty, miał dwie córki. Bardzo przystojny, około 40 lat. Dostał dwupokojowe mieszkanie na terenie zlikwidowanego tz...
-
nieznane
Lilka (Mała Lilka)
(in-law)
Młodsza siostra Jerzego i Wandy. Tzw. Mała Lilka. Pracowała w hurtowni farmaceutycznej brata. Żona Jerzego (nazwisko...
-
Kolczyński
Kazimierz
(Stranger / Aider )
Z wyglądu elegancki starszy pan, około 50 lat. Jego żona umarła, a córka popełniła samobójstwo po pogrzebie. Jego si...
-
Lurie
Lilka (Gruba Lilka)
(in-law)
Siostra Romana Rozenbacha (Śmigielski), żona Jerzego Lurie. W getcie mieszkała z rodziną na Muranowie. Hurtownia Far...
-
Poleszuk
nieznane
(Stranger / Aider )
Stary kawaler. Samotny i bezradny po śmierci matki. Jeździł na wieś i szmuglował żywność. Kiedy u jego sąsiadki Beni...
-
nieznane
Benia
(Stranger / Aider )
Ubierała się po męsku, miała po męsku obcięte włosy. Była zakochana we Władce, która była koleżanką Wandy Lurie. Dla...
Related places:
-
Waliców 14
Eleganckie mieszkanie na IV piętrze. Trzy pokoje z łazienką, ubikacją i malutką alkową dla służącej. Miało dwa wejśc...
-
Karmelicka [stróżówka]
Dawna stróżówka, w której zamieszkali latem 1942 r. Irena i Roman Rozenbachowie.
-
Ostrowska
Constables, who during the round-up did not recieve a number permitting them to work, were supposed to be situated t...
-
nieznana [placówka jajcarzy]
Placówka poza murami getta, w której pracowali również Polacy. Placówka nie płaciła wynagrodzenia, ale uchodziła za...
-
nieznane ulice [w nich pracowały kobiety z Werterfassung]
Do opuszczonych mieszkań w getcie, z których już wyniesiono mebel, wchodziły kobiety z Werterfassung. Ich zadaniem b...
-
Zamenhofa [budynek dla członków Gminy Żydowskiej i ich rodzin]
Budynek dla członków Gminy Żydowskiej i ich rodzin.
-
pl. Muranowski [schron w warsztacie]
Warsztat na pl. Muranowskim. Za tylną ścianką szafki z narzędziami była dziura, przez którą przechodziło się do poko...
-
Franciszkańska [mieszkanie Feigenbaumów]
Dwa pokoje z kuchnią i ubikacją. Mieszkali w nim Feigenbaumowie (rodzice z dwojgiem dzieci).
-
Nalewki [piwnica koło szopu szczotkarzy]
Na Nalewkach w piwnicy koło szopu szczotkarzy miał gabinet dr C. Udało mu się ukryć w niej fotel ginekologiczny.
-
nieznana [brama getta]
Brama getta, przez którą przechodziła grupa robotników z warsztatu na pl. Muranowskim. Z nimi wyszli, na przepustkę...
-
Długa [mieszkanie m.in. Stefci Ochenkowskiej]
Mieszkanie Stefci Ochenkowskiej, jej przyjaciółki Ziuty i męża Ziuty. W nim przez kilka tygodni mieszkali Irena i Ro...
-
Tłomackie [synagoga]
Synagoga na Tłomackiem, gdzie pracowała placówka z getta segregująca meble i inne rzeczy zrabowane z getta.
-
ul. nieznana [mieszkanie Hanny i Jerzego Morawskich]
Mieszkanie Hanny i Jerzego Morawskich. Hanna była koleżanką szkolną Ireny Rozenbach (Śmigielska).
-
Pańska [mieszkanie Błąkałów]
Pożydowskie mieszkanie, które dostali, w dawnym małym getcie, Błąkałowie. Dwa pokoje z kuchnią i ubikacją, ale bez ł...
-
Marszałkowska w pobliżu pl. Unii Lubelskiej [mieszkanie Kazimierza Kolczyńskiego]
Duże, wielopokojowe mieszkanie Kazimierza Kolczyńskiego.
-
Solec [mieszkanie Bieni]
Jednoizbowe mieszkanie Bieni (nazwisko nieznane), do którego sprowadzili się Irena i Roman Rozenbachowie. W pokoju b...
-
Leszno 2
the 'Sztuka' cafe
Related events:
- Na ul. Waliców 14 mieszkała Irena Śmigielska (Librader) z matką. M... 1940 (housing/hiding place) ,
- Irena i Roman Rozenbachowie, po wysiedleniu z ul. Waliców 14, zami... 1942-07 (housing/hiding place) ,
- Irena i Roman Rozenbachowie zostali skoszarowani na Ostrowskiej, r... 1942-09 (housing/hiding place) ,
- Irena Rozenbach (Śmigielska), dzięki protekcji mecenasa Gottlieba,... 1942 (Independent Jewish actions / work) ,
- Do opuszczonych mieszkań w getcie, z których już wyniesiono mebel,... 1942 (Independent Jewish actions / work) ,
- Pod koniec 1942 r. Irena i Roman Rozenbachowie zamieszkali na Zame... 1942 (housing/hiding place) ,
- Warsztat na pl. Muranowskim. Za tylną ścianką szafki z narzędziami... 1943-01 (housing/hiding place) ,
- Na Franciszkańskiej, w dwupokojowym mieszkaniu, mieszkała rodzina... 1942 (housing/hiding place) ,
- Na Nalewkach w piwnicy miał gabinet dr C. Udało mu się ukryć w nie... 1943-01 (Independent Jewish actions ) ,
- Irena i Roman Rozenbachowie wyszli z getta z grupą aryjskich robot... 1943-01 (Independent Jewish actions ) ,
- W styczniu 1943 r., po wyjściu z getta, Irena Rozenbach oraz jej z... 1943-01 (Help / housing/hiding place) ,
- Irena i Roman Rozenbachowie zaczęli pracę w placówce w byłej synag... 1942 (Independent Jewish actions / work) ,
- W lutym 1943 r. do mieszkania Hanny i Jerzego Morawskich przyszła... 1943-02 ,
- Na Pańskiej, w mieszkaniu Błąkałów ukrywała się Lilka Lurie (młods... 1942 (Help / paid / housing/hiding place) ,
- W maju 1943 r. Irena i Roman Rozenbachowie zostali ulokowani przez... 1943-05 (Help / paid / housing/hiding place) ,
- Po przymusowej wyprowadzce z Marszałkowskiej, Irena i Roman Rozenb... 1943 (Help / paid / housing/hiding place) ,
- Podawano tu kawę, która nie była prawdziwa, lurowata namiastkę her... (Independent Jewish actions ) ,
-
Borowscy
rodzina
(Stranger)