Given name: Wiesława Family name: Grządziela
- NO
- Female
- Wiesława
- Grządziela
- Chawa Borsuk
- Wiesława Lubiak
- 1934-04-27
- Warszawa
- Yes
- From Warsaw
- Wola
- Płocka 31
- getto ul. nieznana; Stare Miasto ul. nieznana; Wolska; Wilanów; Płocka 31;
- Jewish
- good
-
Córka właściciela 2 taksówek i współwłaściciela autobusu dalekobieżnego. Matka, Małka z domu Borsuk była po maturze i szkole zdobniczej, utalentowana hafciarka. Rodzice byli dalekimi krewnymi. Siostra, niewiele starsza, Jenta. Rodzina zasymilowana, niereligijna. Na niektóre święta chodzili do rodziców matki. Mieszkali w dużej kamienicy z oficynami, w której byli jedyną rodziną Żydowską. W 1939 r. ojciec został zmobilizowany. Wiosną 1940 r., sąsiedzi, państwo Boczkowscy namówili matkę, żeby ochrzciła córki, żeby chronić je przed represjami Niemców. Sąsiedzi sami załatwili to z księdzem, sami zaprowadzili dziewczynki do kościoła. Matka została wciągnięta w konspirację. W 1941 r. przyszło Gestapo, aresztowali matkę, trafiła na Daniłowiczowską. Mieszkanie zostało zaplombowane, dzieci wyrzucone z mieszkania. Przez kilka miesięcy siostrami zajmowali się sąsiedzi. Potem trafiły do getta. Zamieszkały z babką, Jachet Borsuk i jej dwiema córkami, Jentą (Wanda Kwiatkowska) i Chawą. Ciotki handlowały papierosami, Jenta wyszła z getta, ale wróciła do matki. Babka głodowała, wszystko oddawała wnuczkom. Z getta zostały wyprowadzone przez Usio Szwarca przez dziurę pod murem. Umówiła ich ciotka Chawa. Na pl. Grzybowskim odebrał je jakiś obcy mężczyzna. Trafiły do pani Jadzi, w pobliżu Zamku Królewskiego (Stare Miasto?), gdzie pachniało kapustą, a właścicielka nie była zadowolona. Po dwóch tygodniach nowe miejsce na Wolskiej róg Bema, a później mieszkanie Bronisławy Oliwkiewicz, gdzie, w końcu, odnalazła je matka, która wyszła z więzienia, trafiła do getta i została z niego wyciągnięta. Wielka radość i wielki płacz. Musiały się dalej ukrywać osobno. Dotarły do dalszych krewnych matki. Latem do Świdra. Pod koniec lata zainteresowała się nimi sąsiadka, dlaczego nie chodzą do szkoły. Przeniosły się do Wilanowa, do ciotki Janiny Trombińskiej. Mieszkały w przybudówce restauracji, razem z młodsza siostra Niny, Krysią. Mieszkały tam kilka miesięcy. Później opiekowała się nimi Nina Trombińska, na Płockiej 31. Tam zastało je powstanie warszawskie. Niny nie było w domu, przyszła matka i miała zamiar piec chleb. Sąsiadka Osiecka poszła po jajka-stłuczki do pobliskiej chłodni, siostra Jenta poszła po drożdże na Żelazną, Chawa/Wiesława po wiśnie na Wolską. Tylko ona dotarła do mieszkania, została sama z matką. Matka została wezwana na barykadę, a kiedy padła Płocka, zostały wyprowadzone z mieszkania przez Łotyszy. Kiedy Chawa/Wiesia chciała zabrać coś z mieszkania, została pobita. Wszyscy zostali zagonieni do kościoła Św. Wojciecha. Były tam w głodzie około 2 tygodni. Potem trafiły do Pruszkowa, gdzie jej matka, z opaską Czerwonego Krzyża chciała czekać na przyjście drugiej córki. Niestety trafiły obie do wywózki. Dotarły do obozu przejściowego w Łambinowicach, tam spotkały Jentę. Już był listopad 44 r. Przenoszono je z obozu do obozu. W styczniu 1945 r. znalazły się na dworcu w Wałbrzychu, eskortowane przez Niemców. Matka zorganizowała ucieczkę grupy 48 kobiet i dzieci. Na bocznicy trafiły na cztery puste, oświetlone i ogrzewane salonki. Wdarły się do środka wybijając okno. W środku były pluszowe kotary. Kobiety szyły z nich ręcznie, całą noc, ubrania dla dzieci i dla siebie. Kiedy zmęczeni wszyscy usnęli, pociąg ruszył. Zatrzymali się na stacji w Policach. Wyprowadził je z pociągu, po kryjomu, wójt, Wacław Wejrich i wywiózł do wsi Bezdekov. Mieszkańcy rozmieścili ich w domach i gościli serdecznie. Ktoś doniósł, że we wsi są Polacy. Zabrali ich żandarmi. Mieszkańcy zaopatrzyli ich w jedzenie na drogę. Zostali wywiezieni do obozu w Landshut. Wyzwolenie nastąpiło w maju 1945 r.
- Ghetto Uprising, Warsaw Uprising, before Ghetto , in the Ghetto, deportation
- Germans operations, housing
- children, stranger, housing assistence , acquaintances
-
Related sources:
-
Related people:
-
Borsuk
Małka
(mother)
Córka Jakuba Borsuka i Jachet z domu Czyżyk. Rodzice byli właścicielami zakładu krawiecko-kuśnierskiego na Pradze. M...
-
Borsuk
Jenta Jolanta
(siblings)
Córka właściciela 2 taksówek i współwłaściciela autobusu dalekobieżnego. Matka, Małka z domu Borsuk była po maturze...
-
Borsuk
Jachet
(grandmother)
Żona Jakuba Borsuka, właściciela zakładu krawiecko-kuśnierskiego. Miała sześcioro dzieci, Natana, Romana, Chanę, Mał...
-
Borsuk
Jenta [ciotka Wiesławy Grządzieli]
(cousin)
Córka Jakuba Borsuka i Jachet z domu Czyżyk. Rodzice byli właścicielami zakładu krawiecko-kuśnierskiego na Pradze. M...
-
Borsuk
Chawa [ciotka Wiesławy Grządzieli]
(cousin)
Córka Jakuba Borsuka i Jachet z domu Czyżyk. Rodzice byli właścicielami zakładu krawiecko-kuśnierskiego na Pradze. M...
-
nieznane
Sara [koleżanka Usia Szwarca]
(Acquaintance / Aider )
Wychodziła z getta przez dziure pod murem razem z Usiem Szwarcem. Śpiewali i żebrali na Wolskiej pod Kasą Chorych (b...
-
Szwarc
Usio
(Acquaintance / Aider )
Rudy, piegowaty, szczupły. Przed wojną był sąsiadem dalekich krewnych rodziny Borsuków. Poszedł do getta. Z getta wy...
-
nieznane
nieznane [krewni rodziny Borsuków]
(extended family)
Dalsi krewni rodziny Borsuków, mieli przed wojną sklep kolonialni, duże zapasy jedzenia. Wyprowadzili z getta kilkul...
-
nieznane
nieznane [właściciele restauracji w Wilanowie?]
(Stranger / Aider )
Krewna Niny Trombińskiej, prowadziła restaurację w Wilanowie. Bywali u niej Braniccy. Przyjęła pod opiekę na kilka m...
-
Trombińska
Janina (Nina)
(Neighbor / Aider )
Jej ojciec był lotnikiem, nie wrócił z wojny. Matka zmarła na raka. Opiekowała się dwiema młodszymi siostrami, Krysi...
-
nieznane
Jadwiga [ze Starego Miasta]
(Stranger / Aider )
Mieszkała w pobliżu Zamku Królewskiego. W jej mieszkaniu pachniało kapustą. Do niej przyprowadzone zostały dwie kilk...
-
Oliwkiewicz
Bronisława
(Stranger / Aider )
U Bronisławy Oliwkiewicz mieszkały przez pewien czas kilkuletnie żydowskie dziewczynki Jenta i Chawa Borsuk. Miały m...
Related places:
-
Płocka 31
Duża kamienica z oficynami, w której na I piętrze mieszkała rodzina Borsuków. Była to jedyna żydowska rodzina w tej...
-
getto ul. nieznana [mieszkanie Jachet Borsuk]
W getcie mieszkała Jachet Borsuk z dwiema młodszymi córkami, Jentą i Chawą.
-
dziura pod murem getta [15 minut od pl. Grzybowskiego]
Dziura pod murem getta, którą przechodzili szesnastoletni Usio Szwarc i 14-15-letnia Sara. Niemcy pod mur podkopywal...
-
Warszawa ul. nieznana
Mieszkanie krewnych rodziny Borsuków.
-
Wilanów [restauracja]
Restauracja w Wilanowie, którą prowadziła kuzynka Niny Trombińskiej. Tam mieszkały przez jakiś czas Jenta i Chawa (W...
-
Stare Miasto [w pobliżu Zamku Królewskiego]
Mieszkanie pani Jadzi, do którego zaraz po wyjściu z getta trafiły kilkuletnie Jenta i Chawa Borsuk.
-
Warszawa ul. nieznana
Mieszkanie Bronisławy Oliwkiewicz.
Related events:
- Na Płockiej 31, w kamienicy na I piętrze mieszkała rodzina Borsukó... 1939 (Independent Jewish actions / housing/hiding place) ,
- W getcie mieszkała Jachet Borsuk z dwiema młodszymi córkami, Jentą... 1940 (housing/hiding place) ,
- Przez dziurę pod murem getta, przechodzili na aryjską stronę szesn... (Help / one-off/short-lasting) ,
- Dalsi krewni rodziny Borsuków, wyprowadzili z getta ich kilkuletni... (Help / free of charge / housing/hiding place) ,
- Krewni byłej sąsiadki rodziny Borsuków, Niny Trombińskiej, mieli r... (Help / free of charge / long-lasting / housing/hiding place) ,
- Do mieszkania pani Jadzi, zaraz po wyjściu z getta trafiły kilkule... (Help / housing/hiding place) ,
- U Bronisławy Oliwkiewicz mieszkały przez pewien czas kilkuletnie ż... (Help / housing/hiding place) ,
-
Borsuk
Małka
(mother)