Wywiad USC 29629 - Wiesława Grządziela

Córka właściciela 2 taksówek i współwłaściciela autobusu dalekobieżnego. Matka, Małka z domu Borsuk była po maturze i szkole zdobniczej, utalentowana hafciarka. Rodzice byli dalekimi krewnymi. Siostra, niewiele starsza, Jenta. Rodzina zasymilowana, niereligijna. W 1939 r. ojciec został zmobilizowany. Matka została wciągnięta w konspirację. W 1941 r. przyszło Gestapo, aresztowali matkę, trafiła na Daniłowiczowską. Przez kilka miesięcy siostrami zajmowali się sąsiedzi. Potem trafiły do getta. Z getta zostały wyprowadzone przez Usio Szwarca przez dziurę pod murem. Zmieniały mieszkania i opiekunów, w końcu, odnalazła je matka, która wyszła z więzienia. Musiały się dalej ukrywać osobno. Latem w Świdrze. Potem Wilanów. Później opiekowała się nimi Nina Trombińska, na Płockiej 31. Tam zastało je powstanie warszawskie. Matka została wezwana na barykadę, a kiedy padła Płocka, zostały wyprowadzone z mieszkania przez Łotyszy. Wszyscy zostali zagonieni do kościoła Św. Wojciecha. Potem trafiły do Pruszkowa, gdzie jej matka, z opaską Czerwonego Krzyża chciała czekać na przyjście drugiej córki. Niestety trafiły obie do wywózki. Dotarły do obozu przejściowego w Łambinowicach, tam spotkały Jentę. Już był listopad 44 r. Przenoszono je z obozu do obozu. W styczniu 1945 r. znalazły się na dworcu w Wałbrzychu, eskortowane przez Niemców. Matka zorganizowała ucieczkę grupy 48 kobiet i dzieci. Na bocznicy trafiły na cztery puste, oświetlone i ogrzewane salonki. Wdarły się do środka wybijając okno. Kiedy zmęczeni wszyscy usnęli, pociąg ruszył. Zatrzymali się na stacji w Policach. Wyprowadził je z pociągu, po kryjomu, wójt, Wacław Wejrich i wywiózł do wsi Bezdekov. Mieszkańcy rozmieścili ich w domach i gościli serdecznie. Ktoś doniósł, że we wsi są Polacy. Zabrali ich żandarmi. Mieszkańcy zaopatrzyli ich w jedzenie na drogę. Zostali wywiezieni do obozu w Landshut. Wyzwolenie nastąpiło w maju 1945 r. Wracają do Polski.

USC Shoah Foundation – The Institute for Visual History and Education
Leavey Library
650 West 35th Street, Suite 114
Los Angeles, CA 90089-2571
https://vhaonline.usc.edu