Given name: Erna Family name: Rosenstein

Ojciec, Maksymilian Rosenstein był sędzią, dużo starszym od matki, Anny z domu Sregier. Miała starszego o 10 lat brata, Pawła. Mieszkali w Krakowie. Tam chodziła do szkoły, ale często chorowała, więc w domu douczał ją ojciec. Już w liceum związała się z młodzieżowym ruchem komunistycznym. Rodzice nie byli z tego zadowoleni. Na studia wysłali ją do Wiednia, do prywatnej Akademii Artystycznej, gdzie studiowała dwa lata. Kończyła studia już w Krakowie. Związała się ze stowarzyszeniem *Grupa Krakowska*. Jej starszy brat, po studiach za granicą, mieszkał w Anglii. Przed wybuchem wojny uciekła z rodzicami do Lwowa. Należała do Związku Artystów Plastyków. Kiedy weszli Niemcy i zaczęli tworzyć getto, przenieśli się do niego, ale już załatwili sobie fałszywe dokumenty. Erna została Elżbietą Nowak, a rodzice państwem Baczyńskimi. Wyszli z getta, pojechali do Warszawy. Najpierw wynajęli kilka noclegów u sióstr zakonnych, gdzieś w Śródmieściu. Jeden z nocujących tam mężczyzn namówił ich na wyjazd na wieś, gdzie obiecał ich umieścić. Wsiedli z nim do pociągu w kierunku Małkini, wysiedli wieczorem w nieznanej miejscowości. Prowadził ich gdzieś i po drodze zamordował rodziców i ranił Ernę nożem. Erna zdążyła uciec, dobiec do jakiegoś domu. Znalazła się w szpitalu w Jadowie. Po znalezieniu ciał rodziców, policja zorientowała się, że byli Żydami. Zabierali Ernę na przesłuchania. Broniła się zanikiem pamięci. Po jakimś czasie udało jej się uciec ze szpitala i odzyskać dokumenty. Pojechała znów do Warszawy. Poszła do dalekich krewnych matki. Mąż krewnej był lekarzem, zaprowadził Ernę do szpitala jako swoja pacjentkę, która za wcześnie wyszła ze szpitala. Znów uciekła ze szpitala. Chodziła bez celu. Spotkała Alana Kosko, swojego byłego narzeczonego, Polaka, który wynajdował jej różne noclegi, mieszkania, przynosił pieniądze z jakiejś organizacji. Kilka razy nocowała w hotelu sympatycznej właścicielki, która domyślała się jej niepewnego pochodzenia. Raz skorzystała z opłaconego pokoju, poznanej w hotelu i aresztowanej, pani Wittlin, u krawcowej na Koszykowej, na Piusa XI, na Lesznie. Często się przeprowadzała i kilkakrotnie zmieniała dokumenty. Powstanie warszawskie zastało ją poza mieszkaniem. Wyszła z powstania do Grodziska Mazowieckiego, a później do Częstochowy, gdzie odnalazła swoją koleżankę z Akademii, Bogusię Malec. Dzięki niej dostała pracę opiekunki i nauczycielki dzieci sąsiada, rzeźnika. W Częstochowie zastało ją wyzwolenie. Wyszła za mąż za Artura Sandauera. Malarka surrealistyczna i poetka.