Given name: Maria Family name: Kowalska

Urodziła się w rodzinie lekarza, Juliana Golde, blondyna z niebieskimi oczami. Matka, Raisa z domu Chosudowska, była rosyjską Żydówką. Maria miała o 7 lat starszą siostrę Annę. Maria w 1935 r. ochrzciła się w kościele ewangelickim reformowanym, zagrożona niedopuszczeniem do matury. Czuła się Polką. Rodzina nie była wierząca. Matka chorowała na depresję, dom był *smutny*. Po maturze wyjechała do Warszawy na studia medyczne, przed wojną skończyła pierwszy rok studiów. Na wakacje wróciła do Łodzi, tam ją zastała wojna. Rodzina postanowiła wyjechać, przyjaciołom Polakom rozdali wartościowe rzeczy. Wyjechali do Warszawy w październiku 1939 r. W Warszawie mieszkała siostra ojca, Roma z mężem Aleksandrem Lange. Czuli się bezpiecznie w Warszawie, nie zmienili nazwiska, zamieszkali na Żoliborzu na Suzina,w mieszkaniu, na które dostała przydział Maria. Ojciec dostał, od podziemnej organizacji, propozycję otrzymania dokumentów felczera i wyjazdu na wieś. Wyjechał pod Żyrzyn koło Puław, do pracy. Tam zmarł w nocy siedząc na fotelu. Zostały same, starsza siostra mieszkała też w Warszawie, ale nie z nimi. Matka miała książeczkę oszczędnościową Banku Spółdzielczego, a na niej 8000 zł oszczędności. Bank wypłacał członkom, co tydzień, niewielkie sumy, i z tego się utrzymywały. Maria chodziła codziennie na 4 godz.do ośrodka ogrodniczego Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, która zorganizowała pracę i zajęcia dla młodzieży żoliborskiej. Kiedy, w 1942 r. zaczęły się w Warszawie, większe represje wobec Żydów, na wyraźne namowy wujka Lange, przeprowadziła się z matką do mieszkania państwa Strojeckich w Al. Wojska Polskiego. Leszek Strojecki, przed wojną, skończył 3 lata medycyny. W domu mieszkali jeszcze jego rodzice i dwie siostry. Siostra Marii, Anna Mitznerowa (Konarzewska) przysłała blankiety dokumentów, z pieczątkami z parafii białostockiej. Leszek Strojecki wypełnił je danymi, podyktowanymi przez Marię. Wybrała nazwisko okupacyjne swojego ojca, Maria Kowalska córka Romany z domu Swidowicz. U Strojeckich mieszkała także Maria Rzewuska, studentka medycyny, która zaczęła interesować się dlaczego mieszkają u niego Kowalskie. Wtedy Maria z matką przeprowadziły się na Bielany, i wynajęły pokój w domu rezerwistki. Mieszkały tam do lipca 1943 r. kiedy to przyszli dwaj mundurowi Niemcy i je aresztowali. Zawieźli je na Szucha, stwierdzili, że dokumenty są fałszywe, a one są Żydówkami i nie mają prawa mieszkać poza gettem. 72 godziny siedziały w tzw. *tramwaju*. Matka, chora na depresję, zaczęła mówić po rosyjsku i Maria zabroniła się matce odzywać, sama odpowiadała na wszystkie pytania, dotyczące głównie pochodzenia dokumentów. Kiedy zostały wypuszczone z gestapo, nie wróciły już na Bielany. Zamieszkały obie z matką na Grębałowskiej u państwa Dąbrowskich. Maria miała tam warsztat tkacki i nocami pracowała tkając.Tam doczekały powstania. W czasie powstania, Maria Mancewicz-Jakubowska, lekarka, zwerbowała Marię do małego polowego szpitalika zakaźnego w willi na ul. Lipińskiej. Byli tam pacjenci z durem brzusznym, czerwonką, płonicą. Wysiedlona do Pruszkowa po powstaniu, Maria Kowalska rozchorowała się na dur brzuszny i płonicę, trafiła do szpitala w Pruszkowie. Po wyzdrowieniu poszła pieszo do Zalesia Górnego, gdzie dotarły po powstaniu matka i Wanda Dąbrowska. Tam wszystkie trzy doczekały wyzwolenia. Po wojnie skończyła medycynę.