Given name: Elżbieta (Elza) Family name: Turkus
- NO
- Female
- Elżbieta (Elza)
- Turkus
- Welk
- 1896-06-19
- Częstochowa
- Yes
- From Warsaw
- Midtown
- Koszykowa 43
- Wilcza 9a/7, Podkowa Leśna ul. Storczyków
- German
-
Z pochodzenia Niemka. Polskie obywatelstwo uzyskała w 1921 r., wychodząc za mąż za Stanisława Turkusa. W 1938 r. przyjechali do Polski. Na jesieni 1939 r. przeprowadzili się z małego mieszkania w Al. Jerozolimskich na ul. Koszykową, do Grynbergów, których jako Niemcy mieli ich chronić. W grudniu 1940 zamieszkała na ul. Wilczej 9a/7, a wreszcie we własnej willi w Podkowie Leśnej. Podczas wojny, jako Austriaczka, prowadziła firmę "Delbor". Prowadziła również liczne interesy z Niemcami, pośredniczyła w dostawach dla wojska. W swoim mieszkaniu urządzała przyjęcia dla Niemców. Miała biuro handlowe w budynku Prudentialu. Prowadziła także formalnie szop w getcie, na prośbę jego właściciela Halbersztadta. Pomagała także kilku Polakom, wyciągając ich z niemieckiego szpitala i z więzienia.
W czasie wojny zrobiła majątek, wykupiła grunty w Podkowie Leśnej i postawiła dom - choć Polakom nie wolno było się wówczas budować.
Nie rozwiodła się z mężem, który początkowo przebywał w getcie, a później po stronie aryjskiej i w mieszkaniu żony.
We wrześniu 1945 r. została zatrzymana, majątek zajęto , ale w sierpniu 1946 postanowienia uchylono i Elżbieta Turkus została zwolniona. - before Ghetto , before the war, in the Ghetto
- Poles operations, economic
-
W powojennym zeznaniu Elżbieta Turkus twierdziła, że nie miała niemieckiej kenkarty, gdyż nie przedstawiła dowodu rozwodu z mężem. Miała tylko dowód aryjskiego pochodzenia. Zaprzeczała oskarżeniom o współpracę z Niemcami. Twierdziła, że dom budowała nielegalnie i płaciła łapówki. W miarę możliwości pomagała Polakom (zeznania świadków).
Po wojnie, w 1945 r., Elżbieta Turkus została aresztowana i umieszczona w obozie pracy, a majątek zarekwirowany, ale w 1946 r. postanowienia te uchylono i Elza Turkus została zwolniona. Sprawę umorzono.
-
Related sources:
-
s. 42, 57
-
Related people:
-
Grynberg
Gustaw
(Acquaintance)
Przed wojną był administratorem budynku w Al. Jerozolimskich 53, tam poznał małżeństwo Turkusów. Elżbieta Turkus był...
-
Turkus
Stanisław (Maks)
(FAMILY / husband)
Inżynier, przechrzczony Żyd, wyznania ewangelickiego. Ożeniony z Niemką Elzą Welk. Przyjechali do Polski w 1938 r. W...
-
Kalinowska
Stanisława
(Acquaintance)
Polka. Wynajmowała pokój Stanisławowi Turkusowi.
-
Halbersztadt
Nieznane
(Collaborator)
Właściciel zakładu produkcyjnego (koperty, grzebienie, sztućce), zatrudniał ok. 200 osób. Jeszcze przed zamknięciem...
Related places:
-
Koszykowa 43
Mieszkanie Grynbergów.
-
Rakowiecka 33/14
Mieszkanie Stefanii Kalinowskiej, gdzie wynajmował pokój Stanisław Turkus.
-
Nieznana - szop Halbersztadta
Szop Halbersztadta w getcie.
-
Grynberg
Gustaw
(Acquaintance)