Given name: Sara Sonia Family name: Lewin Specktor (2)

(1)

Sonia Spector - Sara Joselewicz, po pierwszym mężu Lewin. Ur. 15.04.1915 r. w Słonimiu, córka Heni z d. Szmajewskiej i Gecela. Miała 3 braci i 3 siostry. Przed wojną poznała na wycieczce w Warszawie starszego o ok. 10 lat Henryka Lewina, i w marcu 1938 r. wyszła za niego za mąż. Mieszkali na Nowiniarskiej 8, mąż prowadził biznes skórzany, dobrze im się powodziło. W styczniu 1939 r. urodził się ich syn Zwi. W czasie wojny znaleźli się w getcie, Henryk pracował w szopie Szulca. Znali Szulca osobiście, Sara dostała od niego certyfikat umożliwiający wychodzenie z getta. Mieli kontakt z przedwojennym pracownikiem, Janem Dąbrowskim. Przekazywali mu wartościowe rzeczy na przechowanie. Gdy jednak poprosili, żeby je oddał - oddał bez wahania. Henryk naciskał, aby Sara z synkiem wyszła z getta, ale ona się ociągała. 19 kwietnia 1943 r. kazał jej natychmiast wyjść. Poszła z synkiem do Dąbrowskich, a potem do ich znajomych, Krawczyków. Janek Dąbrowski wyrobił dla nich aryjskie papiery. W lecie Sara wyjechała z synkiem, Dąbrowskimi i innymi znajomymi do Skoroszy na letnisko. Byli tam kilka miesięcy. Po powrocie Sara kupiła na nazwisko Dąbrowskiego mieszkanie na ul. Solnej 4. Ukrywała się tam z synkiem do powstania. W czasie powstania musieli opuścić Warszawę. Sara pracowała u chłopów w okolicach Warszawy do wyzwolenia. W 1947 r. wyjechali z Polski, najpierw do Francji, gdzie Sara (Sonia) wyszła ponownie za mąż za Alexa Sendora Specktora, a potem do Australii.

(2)

Sara Lewin, żona kupca obuwia z Nowiniarskiej, wyszła z trzyletnim synkiem z getta 19.04.1943 r. i poszła do rodziny pp.Krawczyków na ul. Bednarską 27/21. Wcześniej jej mąż, który był przedwojennym pracodawcą narzeczonego starszej córki, Jadwigi, pp. Krawczyków, prosił ich o pomoc dla żony i syna. Krawczykowie początkowo odmówili ze względu na małe mieszkanie (pokój z kuchnią), w którym mieszkali z dwiema córkami, Jadwigą i Zofią. Ale przyjęli Sarę. Narzeczony córki, Jan Dąbrowski, wyrobił w Wawrze aryjską kenkartę dla Sary na nazwisko Krystyna Laskowska z synkiem Wojtkiem. Sara wychodziła z synkiem co wieczór na spacery, co było niebezpieczne ze względu na niearyjski wygląd dziecka i słabą znajomość polskiego przez oboje. Mieszkańcy starali się nie przyjmować żadnych gości, nawet rodziny ze względów bezpieczeństwa. W nagłych wypadkach Sara i dziecko chowani byli początkowo za szafą, a później w schowku pod szerokim parapetem okna kuchennego. Józefa Krawczyk uczyła Sarę i dziecko polskiego i katechizmu. Po pewnym czasie, na skutek donosu zaczęły się rewizje w mieszkaniu i piwnicy, na szczęście zawsze bez konsekwencji. Brak pieniędzy, zarówno u gospodarzy jak i u Lewinów, powodował, że żyli bardzo biednie, wręcz głodowali i p. Krawczyk była coraz bardziej niezadowolona. Późnym latem 1943 r. Jan Dąbrowski wywiózł Sarę z dzieckiem do wsi Grabskie Budy za Skierniewicami, aby rozładować napięcie. Mieszkali tam z Jadwigą i Janem około półtora miesiąca. Po tym czasie przyjechał do nich urzędnik gminny, spisał wszystkich, sporządził protokół i poradził Janowi, żeby uciekali. Wrócili wszyscy do Warszawy. Jan Dąbrowski wynajął mieszkanie na ul. Solnej 4. Pani Lewin pomieszkiwała w obu mieszkaniach, ale na Solnej czuła się bezpieczniej. Dwa tygodnie po wybuchu powstania warszawskiego, wysiedlili obie rodziny Ukraińcy. Pani Lewin znalazła się w Ursusie. Po wojnie wyjechała do Francji, z Paryża pisała listy do pp. Krawczyków. Miała za miar wyjechać do Ameryki Południowej.

(1)

Książka pisana między 1952 a 1954 rokiem. Dokumentuje życie w warszawskim getcie od momentu jego powstania aż po ostatnie dni.
Jak wyglądało życie w getcie? Jakie organizacje działały, jak pomagały lub powinny były pomóc mieszkańcom getta? Jak to się stało, że tak wielu przetrwało żyjąc w tak strasznej izolacji? Michel Mazor szczegółowo opisuje zniknięcia getta z powierzchni ziemi.
Książka jest studium życia politycznego i socjalnego w warszawskim getcie.

(1) 171